გადასახლებაში “მოხალისეების ვაგონით“

„სამხედროები ჩვენს ოჯახშიც ღამის სამ საათზე შემოიჭრნენ. რას ვიზამდით, გარეთ ყელამდე თოვლი იყო, პატარა ბავშვები, ბებია-ბაბუა მოტეხილნი, ძლივს დადიოდნენ, ტანზე ჩაცმაც კი ვერ მოვასწარით წესიერად. ან იმ დროს რა უნდა ჩაგეცვა, ფეხსაცმელებიც კი არ ჰქონდათ ადამიანებს. საწყალი დედაჩემი, შიშველ ფეხებზე წამოიცვა კალოშები და ასე მიიკვლევდა თოვლში გზას. ჩემი დაიკო გულზე ჰყავდა მიხუტებული. ოთხი კილომეტრი ვიარეთ ფეხით. გზაში დედაჩემის დედა წამოგვეწია, კიოდა: ჩემო შვილებო, სად მიყავხართ, რას გერჩიან, ჯარისკაცებმა თოფები მიუშვირეს და ახლოს არ მოუშვეს“, – იხსენებს ფადიკო ნაგერვაძე.

ტრაგიკულ დილას სხვა, უფრო მძიმე და ტრაგიკული დღეები მოჰყვა – ეშელონებში გატარებული 16 უმძიმესი დღე და ღამე: „შეგვყარეს პირუტყვივით და მიგვიკეტეს კარები. ასე ვიარეთ მოსკოვამდე, შემდეგ მოსკოვიდან ტაშკენტამდე. ვიწვალეთ და ვეწამეთ… ვინ მოთვლის, რამდენი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა ამ ეშელონმა, რამდენი ქალის, კაცისა და ბავშვის ცხედარი დარჩა თოვლზე… პატარა ფანჯრიდან ვუყურებდი დაუსრულებელ გზას, ვცდილობდი გამეგო სად ვიყავით, გარეთ რა ხდებოდა, მაგრამ დათოვლილი არე-მარეს მეტს ვერაფერს ვამჩნევდი. როგორც იქნა, დასრულდა გზაც და ჩაგვიყვანეს ტაშკენტში. ადგილს, სადაც დროებით გაგვაჩერეს, ხანძარი გაუჩნდა და ძვლივს გადავრჩით. ყველგან ბამბები იყო და ალბათ მას გაეკიდა. შემდეგ გადაგვიყვანეს სოფლებში.

სოფელში გაკვირვებული გვეკითხებოდა თურმე ხალხი, მატარებელზე ეწერა „მოხალისეები“ და რას ხალისობთ, რისთვის ჩამოდითო…“

გადასახლების მიზეზის გასარკვევად ათეულობით წერილი მიდიოდა კრემლში: `მამიდამაც გააგზავნა წერილი. სტალინს მიწერა, ჩემი შვილი ყოველდღე მეკითხება: „დედიკო რატომ გაგვასახლეს“, მე არ ვიცი პასუხი და თუ მეცოდინება ვეტყვიო. რა თქმა უნდა, არავის არაფერი მოუწერია.

დედაჩემი, რაბიე მოფინაძე, ძალიან მაგარი ქალი იყო, რამდენი ტკივილი ჰქონდა გულში, მაგრამ მაინც ახერხებდა გაღიმებას, ჩვენ რომ არ გავტეხილიყავით.

იქ, ადგილზე, ნაკლებად განვითარებული იყო ხალხი იმ დროს, ერთ ოთახში ცხოვრობდნენ და ქათმები და თხებიც იმავე ოთახში ჰყავდათ. დედამ სიმინდის დაფქვა სთხოვა ერთ კაცს: „ჯოყ“ უთხრა დედაჩემს. ასეა ყაზახურად „არა“. წამოვიდა გულდაწყვეტილი დედაჩემი. შემდეგ, როცა გაიგეს, რომ დედას საკერავი მანქანა ჰქონდა, მოადგნენ. დედაჩემმაც უთხრა- „ჯოყ“. ეფერა და ეხვეწა მერე ის ოჯახი დედას. ამ საკერავით გავიტანეთ სული“.

ფადიკო ნაგერვაძე განსაკუთრებული ემოციით იხსენებს დედას და პატარა დას: „არ ვიცი, ჩემს დას რა დაემართა, მაგრამ მახსოვს მისი პატარა, გაშვერილი თითი ქვაბისკენ, სადაც ჩვენი ახლობელი ქალი რძეს ინახავდა, „ის მინდა“ – ეტყოდა ხოლმე დედას. შიოდა ალბათ. „დავკარგე შვილიო“, სულ მოთქვამდა დედა. ერთი შვილიც მანამდე ჰყავდა დაკარგული და ორივეს ძალიან განიცდიდა.

გადასახლებაში ერთი ახლობელი ქალიც გარდაიცვალა, ნათესავად მეკუთვნოდა. იხვეწებოდა, ვიცი აქ მოვკვდები და არ დამივიწყოთ, მოინახულეთ ხოლმე ჩემი საფლავიო“.

გადასახლებაში მყოფი ფადიკოს და მისი მეგობრების გასართობი სამყურა ბალახები იყო, „ამ ბალახებით გვირგვინებს ვწნავდით და ასე ვერთობოდით. საათი არ იყო, შუა მინდორზე მაღალი ბოძი იდგა, იმ ბოძის კენწეროზე თოკით ტომარას რომ აუშვებდნენ, ესე იგი შუადღე იყო, ასე ვარკვევდით დროს… ერთხელ ყაზახურ ქორწილშიც კი მოვხვდით. მახსოვს, ქალები ერთ ოთახში ისხდნენ, გოგონებს წითელი თავსაფრები ეხურათ, დიდებს – თეთრი. შემოვიდა მამამთილი და ეუბნება სარძლოს: „დილას ჩაის აადუღებ? მამამთილს საჭმელს დაუდგამ?“ პატარძალმაც დაუქნია თავი“.

ფადიკოს ოჯახი გადასახლებიდან სამი წლის შემდეგ დაბრუნდა: „დედაჩემის დედა აფხაზი ქალი იყო, მაგარი, შვილებიც ასეთივე ჰყავდა. სოფელში საგუშაგოებს რომ აშენებდნენ, ოთხივე დეიდა ფიცრებს ზურგით ეზიდებოდა, გამომუშავებულ ფულს კი გადასახლებაში გვიგზავნიდნენ, ცოცხლები რომ გადავრჩენილიყავით. იმ დღესაც ბებიაჩემი და დეიდები ბათუმში გველოდებოდნენ, სადგურზე. ვერ გადმოვცემ იმ ემოციას, რაც ამ შეხვედრისას ვნახე.“