როგორ უნდა მოვიქცეთ, როცა მაღალი ტემპერატურა არ იწევს – ექიმის რჩევები

ცხელება არის მდგომარეობა, როდესაც თქვენი სხეულის ტემპერატურა ნორმაზე მაღალია. ეს თქვენი სხეულის ნორმალური იმუნური რეაქციაა ინფექციასთან ან დაავადებასთან ბრძოლის პროცესში. ცხელება, როგორც წესი, სერიოზული შეშფოთების საგანს არ წარმოადგენს და ჩვეულებრივ ქრება, როდესაც ინფექცია გადის, თუმცა ხდება ისეც, რომ ზოგიერთ ვირუსული დაავადება ძალიან მაღალი ტემპერატურით მიმდინარეობს და ორგანიზმი სიცხის დამწევზეც აგვიანებს რეაგირებას.

სხეულის ნორმალურ ტემპერატურას ფართო დიაპაზონი აქვს და დამოკიდებულია ისეთ ფაქტორებზე, როგორიცაა დღის მონაკვეთი, ასაკი, საკვები, აქტივობა და სხვა. მიიჩნევა, რომ ადამიანის სხეულის ნორმალური ტემპერატურა საშუალოდ 36-დან 37.2 C-მდე მერყეობს.

როგორ უნდა მოვიქცეთ ისეთ დროს, როცა მედიკამენტის მიღების მიუხედავად სიცხე არ იწევს? – ამ თემაზე „ბათუმელებთან“ პედიატრი, ოჯახის ექიმი, მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი ირინა ქოქოლაძე საუბრობს.

• ქალბატონო ირინა, რა ითვლება ცხელებად, როდის არის საყურადღებო მდგომარეობა?

ცხელება ორი ტიპისაა: ვარდისფერი და თეთრი. როცა სხეულის ტემპერატურა 40-41 გრადუსი ცელსიუსი აქვს ბავშვს თუ მოზარდს, ამას ჰქვია ვარდისფერი ცხელება და ეს არის საშიში მდგომარეობა ორგანიზმისთვის.

თუ ბავშვს 40-41 გრადუსი აქვს და მივეცით სიცხის დამწევი, პარაცეტამოლი ან იბუპროფენი და არ დაიწია სიცხე ერთი საათის განმავლობაში, ბავშვი უნდა წავიყვანოთ სტაციონარში.

რაც შეეხება მოზრდილს, თუ მას არ აქვს ქრონიკული დაავადებები, გულის უკმარისობა, ფილტვის ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადება, შაქრიანი დიაბეტი და ის პრაქტიკულად ჯანმრთელია, მაშინ შეიძლება მისი სახლში დატოვება და დახმარება ბინაზე.

• როგორ დავეხმაროთ სახლის პირობებში ადამიანს, რომელსაც ტემპერატურა აქვს 40C-ს ზევით?

სიცხის დამწევის მიღების პარალელურად, საჭიროა პაციენტმა მიიღოს სითხეები დიდი რაოდენობით. ამის მიზანია სხეული გაგრილება, ამიტომ შეფუთვა ამ დროს არ შეიძლება, რადგან ხდება შინაგანი ორგანოების [თავის ტვინი, გული, ღვიძლი და თირკმელი] გადახურება და ფუნქციის მოშლა.

სასურველია პაციენტმა მიიღოს ოთახის ტემპერატურის წყალი – არც ცხელი, არც ცივი. 

სხეულის გაგრილებისთვის ადამიანს უნდა ეცვას თხლად, სასურველია ბუნებრივი ბამბის ტანსაცმელი და არა სინთეტიკური ქსოვილი, ტანსაცმელი არ უნდა უჭერდეს სხეულზე; პაციენტმა მაღალი სიცხით არ უნდა დაიფაროს საბანი.

• რა წესები არსებობს სიცხის დამწევი მედიკამენტების მიღებასთან დაკავშირებით?

ამ ბოლო დროს აღინიშნება ტენდენცია, რომ სიცხის დამწევის მიღების შემდეგ ტემპერატურას მაინც უჭირს ჩამოსვლა. ასეთ შემთხვევაში იგივე პრეპარატის განმეორება არ შეიძლება, რათა არ მოხდეს ზედოზირება. ჩვენს მოსახლეობას სჩვევია მედიკამენტების გადაჭარბება და იბუპროფენს დიდი დოზით იღებენ, როგორც სიცხის დასაწევად, ისე ტკივილის გასაყუჩებლად.

პარაცეტამოლის მაქსიმალური დოზა არის 1 გრამი ანუ 2 აბი [500 მგ-იანი], ხოლო იბუპროფენისა დღე-ღამის განმავლობაში არის 800 მგ. ანუ გამოდის რომ შეიძლება 2 აბი [400 მგ] იბუპროფენის მიღება.

თუ ჩვენ მივიღეთ პარაცეტამოლი 1 გრ [ორი აბი] და არ დაიწია სიცხე, ერთი საათის შემდეგ შეიძლება დავამატოთ იბუპროფენი 400 მგ-იანი. თუ მაინც არ ჩამოდის, უნდა მივმართოთ ექიმს, გამოვიძახოთ სასწრაფო სამედიცინო დახმარება, ან ჩვენით წავიყვანოთ პაციენტი სტაციონარში, ვინაიდან ეს არის საშიში მდგომარეობა.

•  მაღალი სიცხის დროს დამატებით მედიკამენტად ანალგინის გამოყენება რამდენად უსაფრთხო პრაქტიკაა?

ანალგინი ადრე გამოიყენებოდა ჩვეულებრივად, მაგრამ შემდეგ, ჰეპატოტოქსიურობის გამო, ანუ იმის გამო რომ ღვიძლზე ნეგატიურად მოქმედებს და შეიძლება სრულიად ჯანმრთელ ადამიანსაც შეუქმნას სერიოზული პრობლემები ღვიძლზე, ანალგინი გაილდლაინებით არ არის მოწოდებული, როგორც სიცხის დამწევი საშუალება. ეს უფრო ძველი მეთოდია და უნდა მოვერიდოთ.

სიფრთხილით უნდა მიიღოთ ე.წ. გრიპის ჩაი, იმიტომ, რომ მათ შემადგენლობაშია მედიკამენტები – ასპირინი, იბუპროფენი და სხვა. ამ ჩაის მიღების დროს, ზოგჯერ ფიქრობენ, რომ ეს რაღაც მცენარეულია, თუმცა მასთან ერთად სვამენ სიცხის დამწევებსაც და ასე ხდება ჰიპერდოზირება.

წამლის ზედოზირებამ უფრო შეიძლება გამოიწვიოს შინაგანი ორგანოების დაზიანება, ვიდრე თვითონ ვირუსმა.

ვირუსული ინფექციების დროს თუ მიიღებთ უბრალო ჩაის, ეს შეიძლება იყოს ჟოლოს, გვირილის ჩაი, ცაცხვის ჩაი, ის აუცილებლად უნდა იყოს გაგრილებული, ცხელი არ შეიძლება, რადგან აღიზიანებს ყელსა და ცხვირს.

ასეთ დროს კარგია ორთქლის ინჰალაციები, რომ პაციენტს ცხვირი გაუხსნას და გაუადვილდეს სუნთქვა.

• რა ხდება ტემპერატურის მატებისას განვითარებული შემცივნების დროს და როგორ მოვიქცეთ ამ დროს?

შემცივნების დროს შეიძლება პაციენტმა დაიხუროს საბანი და თბილად იყოს, იმიტომ, რომ შემცივნების დროს ჯერ არ არის სიცხე აწეული. როცა გაიზომავთ და ტემპერატურა ასულია 40-41 გრადუსზე, მაშინ არის საჭირო გაგრილება.

რა ხდება შემცივნების დროს? ვირუსის ნარჩენები/ვირუსები მოქმედებენ იმუნურ სხეულებზე და ხდება გამოტყორცნა ციტოკინების [ე.წ. სასიგნალო ცილები, რომლებიც ხელს უწყობენ თქვენს ორგანიზმში ანთებითი პროცესის კონტროლს], ჰორმონების, სხვა და სხვა ნივთიერებების და ამის შედეგად ხდება სისხლძარღვების შევიწროება. ესეც სხეულის თავდაცვითი მექანიზმია, რომ სისხლი გადანაწილდეს იმ ორგანოებისკენ, რაც ზემოდ ჩამოვთვალეთ და დაიცვას ისინი მაქსიმალურად.

ამას ემსახურება შემცივნება, სისხლძარღვები ვიწროვდება და სისხლის გადანაწილება ხდება, მაგრამ როდესაც უკვე აიწევს სხეულის ტემპერატურა, პირიქით უნდა მოხდეს – ხელი უნდა შევუწყოთ სისხლძარღვების გაფართოებას, რათა სითბო გამოიყოს.

• რატომ არის საშიში ორგანოების გადახურება?

მაღალი სიცხისგან ადამიანი სხეული შეიძლება ჩავარდეს შოკში, დაკარგოს გონება, დაემართოს კრუნჩხვა, გულის უკმარისობა, სუნთქვის გაძნელება, შარდის გამოყოფის შემცირება.

40-41 გრადუსი სხეულის ტემპერატურა არის საგანგაშო ნიშანი, ეს ნიშნავს, რომ ძალიან საყურადღებოა პაციენტის მდგომარეობა.

ასეთ დროს ავადმყოფი ადამიანის ოთახში ჰაერის ტემპერატურა უნდა იყოს 22 გრადუსი და სივრცე უნდა ნიავდებოდეს ხშირად.

Clevland Clinic წერს, რომ ზომიერი სიცხეც კი შეიძლება საშიში იყოს ფილტვების ან გულის პრობლემების მქონე ზრდასრული ადამიანებისთვის, რადგან სიცხე იწვევს სუნთქვის სიხშირის და გულისცემის მატებას. ცხელებამ ასევე შეიძლება გააუარესოს დემენციის მქონე ადამიანების მენტალური მდგომარეობა.

• ზოგჯერ ბავშვებს ძალიან მაღალი ტემპერატურაც არ აწუხებთ, ზოგჯერ კი – პირიქით. როგორ უნდა განვსაზღვროთ როდის სჭირდება ბავშვს დახმარება?

თუ ბავშვი აქტიურია, ჭამს, ხალისიანია, 38.5-იც რომ ჰქონდეს სიცხე, არ არის საშიში. რეკომენდაცია იგივეა – სითხის მიცემა, ოთახის გაგრილება, ნატურალური ქსოვილის ტანსაცმელი; საკვები ბავშვებმაც და დიდებმაც უნდა მიიღონ ადვილად მოსანელებელი. მაგალითად: წვნიანი, ბოსტნეული და ა.შ. შოკოლადი და არაჯანსაღი სასუსნავი მოვარიდოთ.

შესაბამისად, თუ ბავშვი თავს კარგად გრძნობს 38.5-მდე ველოდებით და არ ვაძლევთ მედიკამენტს, მაგრამ აქ არის ერთი გამონაკლისი – თუ ბავშვს ანამნეზში აქვს ნევროლოგიური დარღვევები, მაგალითად, ჰქონდა კრუნჩხვა ან ნევროლოგის დაკვირვების ქვეშაა, მაშინ აღარ უნდა დაველოდოთ, რომ 38-მდე ავიდე ტემპერატურა, 37.8-მდე უკვე უნდა მივცეთ სიცხის დამწევი და უფრო ზემოთ აღარ ავუშვათ სიცხე.