საქართველოში ექთნების 50%-ზე მეტი 50 წელს გადაცილებული ან საპენსიო ასაკისაა.
„საქართველოს ჯანდაცვის სისტემაში დასაქმებული ექთნების 37.5 პროცენტი 50 წელს გადაცილებულია, რაც ნიშნავს, რომ ისინი საპენსიო ასაკს უახლოვდებიან და მოხდება მათი სამუშაო ძალის ბაზრიდან გადინება; 2021 წლის მონაცემებით, ექთნების აქტიური 15.2 პროცენტი საპენსიო ასაკისაა, ხოლო ამავე პერიოდში [ამ პროფესიაში] ახალი კურსდამთავრებულების მაჩვენებელი 2.6 პროცენტია“, – ამის შესახებ სახელმწიფო აუდიტის უახლეს ანგარიშში წერია.
საქართველოს ჯანდაცვის სისტემაში ექთნების მწვავე დეფიციტი დიდი ხანია მზარდი პრობლემაა. ჯანდაცვის, ზრუნვისა და მომსახურების სფეროების პროფკავშირის „სოლიდარობის ქსელის“ გენერალური მდივანი, რევაზ კარანაძე ამბობს, რომ 1990 წლის მერე ექთნების რაოდენობა საქართველოში 3.6-ჯერ შემცირდა: „ეს არის კატასტროფა. ანუ რეალურად 3.6-ჯერ უფრო ნაკლები კადრია, ვიდრე იყო. ამ კადრების რაოდენობა მუდმივად, გეომეტრიული პროგრესიით მცირდება“.
აუდიტი: საქართველოს 2021 წლის სტატისტიკური ცნობარის მიხედვით, ქვეყანას 100,000 მოსახლეზე 606 ექიმი და 595 პროფესიულად აქტიური ექთანი ჰყავს. ევროკავშირის ქვეყნებში ერთ ექიმზე, საშუალოდ, 2-3 ექთანი მოდის; საქართველოში – ერთ ექიმზე ერთი ექთანიც კი არა.
რევაზ კარანაძის თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ რამდენიმეწლიანი ბრძოლის შედეგად საქართველოში მედპერსონალისთვის მინიმალური ხელფასი დაწესდა, მედპერსონალის ანაზღაურება კვლავ მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩება:
„ექთნის პროფესია პრესტიჟული იმიტომ არ არის, რომ ყველა ხედავს – პერსპექტივა არ არის; ტაში და სიგელების გადაცემა არ არის მათი შრომის ადეკვატური დაფასება. პირველ რიგში გამოწვევად რჩება ხელფასი, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენი პროფკავშირის იძულებით მოხდა ექთნებისა და შემდგომ სანიტრებისთვისაც მინიმალური ხელფასის დანერგვა [არავის ეგონოს, რომ ეს იყო ვინმეს კეთილი ნება].
ეს კვლავ პრობლემაა და მიდის მასიური გადინება კადრების, არაფერი არ აჩერებს ამას. 650 ლარია მინიმალური ხელფასი და ამასაც არ გასცემენ სათანადოდ [მაგალითად, თავიდან ექთნები გადაჰყავდათ თანაშემწის პოზიციაზე, ახლა თანაშემწეზეც არის განსაზღვრული სტანდარტი]; შრომის ინსპექცია ვერ აუდის, იმდენი დარღვევაა, ან სურვილი არ აქვს, რომ აუდიოდეს წესიერად.
რევაზ კარანაძის თქმით, არანაკლებ მნიშვნელოვანი პრობლემაა ისეთი სახელმწიფო სტანდარტების არარსებობა, რომელიც მაგალითად, არეგულირებს ერთ ექთანზე პაციენტების რაოდენობის თანაფარდობას.
„ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი გამოწვევაა რეგულაცია, რომელიც ჯერაც არ გაუკეთებია სახელმწიფოს და რაზედაც კვლავ ჭიდაობენ. ჩვენ ყველას გვიყვარს ევროპა, ევროპაზე საუბარი, თუმცა სოციალურ-ეკონომიკური კუთხით რატომღაც – არა. არსებობს ევროპული სტანდარტი, რომლის მიხედვით საშუალოდ 4-5 პაციენტი უნდა იყოს ერთ ექთანზე, მაგრამ ქუთაისის კლინიკაში კარდიოლოგიურ განყოფილებაში 14 პაციენტზე ერთი ექთანი მოდის.
თანაფარდობის სტანდარტის არარსებობა რჩება უდიდეს პრობლემად. ხშირ შემთხვევაში თუ უმატებენ ხელფასს, დამატებით სამუშაოს, დამატებით პაციენტებს უსაზღვრავენ ექთანს, იმიტომ, რომ არ არსებობს ზღვარი“, – ამბობს რეზო. – „ხელფასის გაზრდა თანაფარდობის სტანდარტის გარეშე არ არსებობს. თუ ხელფასს მიზრდი და მიათმაგებ სამუშაოს იმის ნაცვლად, რომ ხელფასი გამიზარდო იმაში, რასაც აქამდე ვაკეთებდი, ეს არ არის ხელფასის რეალური ზრდა“.
სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის ანგარიშში ნაჩვენებია ქვეყანაში ექთნებისა და ექიმების გეოგრაფიული დისბალანსი, სადაც ჩანს, რომ ექთნების უმეტესობა დასაქმებულია დედაქალაქში.
„100,000 მოსახლეზე თბილისს 828 ექთანი ემსახურება, ეს რიცხვი თითქმის სამჯერ ნაკლებია გურიაში; დაახლოებით, ორჯერ ნაკლებია – ქვემო ქართლში, სამეგრელო-ზემო სვანეთსა და კახეთში, ასევე შიდა ქართლში, სამცხე-ჯავახეთსა და მცხეთა – მთიანეთში“.
რატომ არ არის ექთნის პროფესია მაღალანაზღაურებადი, როცა ქვეყანაში პერსონალის დეფიციტია? დღეს საქართველოში ჯანდაცვა არის ბიზნესად გადაქცეული; ბიზნესი, რაც არ უნდა სოციალურ პასუხისმგებლობას გრძნობდეს, ის ორიენტირებულია მოგებაზე. როცა ბიზნესი ხარ და სისტემა გაძლევს საშუალებას მაქსიმალური მოგება ამოიღო, შენ ამას გააკეთებ – შემოსავალი იზრდება, სანამ არ შეიქმნება კატასტროფული ჯანდაცვის კრიზისი. ეს კრიზისი კი იმას არ შეეხება, ვინც ჯანდაცვის ბიზნესებს ფლობს. არ დაგვავიწყდეს, რომ ჰოსპიტალური ბაზრის 96% კერძოა საქართველოში. თუ სტანდარტები არ შეიქმნება, ეს პრობლემა არ მოგვარდება“, – ამბობს რევაზ კარანაძე.
რეზო კარანაძე
