ავტორი: ანა ბაჟუნაიშვილი
___________________
„იქით რომ სახლებს ხედავ, უკვე თურქეთია“- 70 წლის ავნი ცინცაძე თურქეთის მიმართულებით, საზღვრად ქცეულ ჭოროხს თითით გვიხაზავს.
ავნი ცინცაძეს სოფელ კირნათში შევხვდით, ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტში. ეს საზღვრისპირა სოფელი გასულ კვირებში თურქული მედიის ყურადღების ცენტრში მოექცა. მიზეზი საქონელია, რომელმაც საქართველო-თურქეთის საზღვარი გადმოკვეთა და თურქეთის სოფელ მურათლიდან საქართველოს სოფელ კირნათში ჩამოვიდა.
კირნათში ამბობენ, რომ ეს პირველი შემთხვევა არ არის. ძროხები საზღვარს არ ცნობენ და ხან თურქეთიდან გადმოდიან საქართველოში, ხან – პირიქით. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ორი სოფელი სხვადასხვა სახელმწიფოს შემადგენლობაშია, კირნათსა და მურათლს შორის მანძილი 2 კილომეტრიც არ არის. შესაბამისად, საქონლისთვის სხვა სახელმწიფოში გადასვლა დიდ სირთულეს არ წარმოადგენს.
ფოტო „ბათუმელების“ არქივიდან
კირნათში ასეთ არაერთ შემთხვევას იხსენებენ.
კირნათელი თემურ გაბიტაძე თურქეთიდან საქართველოში გადმოსულ ორ ძაღლს, ერთ ძროხასა და „საზღვრის დამრღვევი ძროხის“ ხბოს პატრონობს.
„შარშან ზამთარში ტყეში ძროხა ვიპოვეთ. ვიცოდით, რომ თურქეთიდან იყო. მეპატრონეს ვეძებდით, მესაზღვრეებსაც ვუთხარით, იქაურ მუხტარსაც [გამგებელი] გავაგებინეთ. თუმცა მფლობელი არ გამოჩნდა. შემდეგ ყინვა დაიწყო.
ვიფიქრე, სანამ ვინმე გამოჩნდება, ჩემთან იქნება- მეთქი, წამოვიყვანე და ჩემს ბოსელში დავაბი. რამდენიმე დღეში ხბოც მოიგო. ერთი წელი გავიდა, პატრონი დღემდე არ გამოჩენილა“ – ამბობს თემური.
საქართველოსა და თურქეთის ტერიტორიაზე მდებარე სოფლებს მდინარე და ტყე ყოფს.
კირნათელები. ფოტო: „ბათუმელები“/ანა ბაჟუნაიშვილი
ავნი ცინცაძე ამბობს, რომ ერთადერთი გზა, საიდანაც შესაძლოა, რომ საქონელი ერთი ქვეყნიდან მეორე ქვეყანაში აღმოჩნდეს, ტყეა. კირნათში ამბობენ, რომ ძირითადად, ორივე სოფელი ატყობინებს ერთმანეთს საქონლის გადმოსვლის ამბავს.
„საქონელი თუ იქით გადავა, ვიცით, რომ აუცილებლად დაბრუნდება. ცხოველის ინსტინქტია ასეთი. მაგრამ, თუ გადმოსვლა ვერ შეძლო, ვიცით, რომ არ დაიტოვებენ, იქაური გამგებელი დარეკავს, პატრონს მოძებნის და შემდეგ აუცილებლად გადმოდენიან“ – ამბობს ავნი ცინცაძე.
ჭოროხს იქით, თურქეთში მდებარე სოფელი, ადრე ქართული იყო. 1921 წლის ყარსის ხელშეკრულების თანახმად, საქართველო-თურქეთის სახელმწიფო საზღვარი სოფელ მარადიდზე დადგინდა – ქვედა მარადიდი საბჭოთა კავშირის საზღვრებში მოქცეულ საქართველოში დარჩა – ზედა მარადიდი კი თურქეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე აღმოჩნდა. მოგვიანებით თურქეთში მდებარე სოფელს სახელიც შეეცვალა და მურათლი ეწოდა. სოფელ კირნათის პირდაპირ, საზღვრის იქით მხარეს, სწორედ სოფელი მურათლი მდებარეობს.
ფოტო: „ბათუმელები“/ანა ბაჟუნაიშვილი
„როგორც ვიცით, უფროსი თაობა ქართული ტრადიციების შენარჩუნებას დღემდე ცდილობს, ოჯახებში ქართულად საუბრობენ, თუმცა დროთა განმავლობაში ესეც დაიკარგება, ალბათ“ – გვეუბნება ავნი ცინცაძე. იგი ამბობს, რომ საზღვრით გაყოფილ სოფლებს შორის ნათესაური კავშირებიც არსებობს. „რამდენიმე ჩვენი სოფლელი გოგო იქითაც კი გათხოვდა“- გვითხრა მან.
საზღვრისპირა სოფელში ცხოვრება განსაკუთრებით რთული იყო საბჭოთა რეპრესიების დროს. ადგილობრივების თქმით, სტალინური რეპრესიებისას თურქეთთან „ჯაშუშური კავშირის“ ბრალდებით სოფლიდან 21 ოჯახი გადაასახლეს, ზოგი დახვრიტეს.
„რადგან საზღვრისპირა სოფელში ცხოვრობდნენ, მოღალატეებად მიიჩნიეს, იფიქრეს, იქით დარჩენილ ნათესავებთან კავშირი ექნებათო. ძველ დროში სოფლებს ერთმანეთთან ურთიერთობა ეკრძალებოდათ. კომუნიკაციის ერთადერთი საშუალება სახლებზე გადმოფენილი სხვადასხვა ფერის ზეწარი იყო. სადაც თეთრს გადმოფენდნენ, იმ ოჯახში ქორწილი იყო, თუ შავს – სამძიმარი. ასე ხვდებოდნენ გაღმა სოფელში რა ხდებოდა აქეთ“ – გვიყვებიან კირნათში.
სოფელში იხსენებენ იმასაც, თუ როგორ აღმოჩნდა საქართველოს ტერიტორიაზე დარჩენილი მოსახლეობის სახლები სხვა ქვეყანაში.
„ბებიაჩემი სიცოცხლის ბოლომდე ბინოკლით უყურებდა საზღვრის იქით დარჩენილ მშობლიურ სახლ-კარს“ – იხსენებს თემურ გაბიტაძე.
კირნათი, სოფლის ფანჩატურში
როგორც კირნათელები „ბათუმელებთან“ საუბრისას აღნიშნავენ, საზღვარი ორივე სახელმწიფოს მხრიდან მკაცრად კონტროლდება. სოფელში გვეუბნებიან, რომ სპეციალური საშვით ჰქონდათ შესაძლებლობა განსაზღვრულ ადგილებში, ჭოროხს იქითაც გადასულიყვნენ.
„მაყვალს ვკრეფდით, ზამთრის შეშაც გამოგვქონდა, სიმინდიც მოგვყავდა და საქონელსაც ვაძოვებდით, მაგრამ ახლა რაღა აზრის აქვს, ჰესების გამო ყველაფერი დატბორილია“ – ამბობს ავნი ცინცაძე.
51 წლის კირნათელი ნესტან ლომინაძე ასეთ შემთხვევას იხსენებს: „საზღვართან ახლოს, ჭოროხის პირას, ბაღი მაქვს. შემოდგომას, ბაღჩის ბოლოში კაკალს ვკრეფდი, თურმე სათვალთვალო კამერებში მესაზღვრეებს დავუნახივარ, ალბათ, საეჭვოდ მიმიჩნიეს და თავს დამადგნენ. მას შემდეგ იქ აღარც ჩავსულვარ’’.
ნესტან ლომინაძე სეზონურ სამუშაოებზე ყოველწლიურად ქართულ-თურქულ ოჯახებში დადიოდა. „მათ ჩვენებურებს ვეძახდით, ახლა გვარიც შეიცვალეს, მაგრამ უფროსი თაობა მაინც ცდილობს, რომ არ დაივიწყოს მშობლიური ენა“ – ამბობს ის.
მურათლი, ყოფილი ზედა მარადიდი, მჭიდროდ დასახლებული სოფელია.
„აქედანაც კი ვხედავთ, ახალ სახლებს უკვე თურქული სტილით აშენებენ. აი, მეჩეთი მოჩანს, სკოლაც. გაგიკვირდებათ, მაგრამ აქაც კი ისმის მურათლელი მეზობლების ერთმანეთთან გადაძახილი, მინარეთიდან კი – მლოცველთა ხმა. ამბობენ, რომ ზემოთ, ის ნარინჯისფერი სახლი, მუხტარს [გამგებელს] ეკუთვნისო“- გვიყვება ნელი შუშანიძე, რომელიც „გზების გახსნის“ [თურქეთის რესპუბლიკაში თავისუფალი მიმოსვლა] შემდეგ ექსკურსიითაც კი გადასულა მურათლიში:
„როცა გაიგებენ, რომ საქართველოდან ხარ, ყველა განსაკუთრებული სიყვარულით გმასპინძლობს“ – ამბობს ნელი შუშანიძე.
კირნათში ამბობენ, რომ გაყოფილ სოფელს შორის ნათესაური კავშირები თანდათან იკარგება და თითო-ოროლა თუ შემორჩა. კირნათში ერთი სურვილი აქვთ, მათ სოფელში სასაზღვრო პუნქტი გაიხსნას, რომ სოფელი ტურისტულად განვითარდეს და მიმოსვლაც მეტი იყოს.
„ახალი თაობაც დასაქმდება. უკვე ერთ ახალგაზრდასაც კი ვეღარ იპოვი სოფელში, სკოლის დასრულების შემდეგ ყველა ქალაქში გადადის“,- სწუხან კირნათში.
ფოტო: „ბათუმელები“/ანა ბაჟუნაიშვილი
