ახალი წლის შემდგომ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული ძირითადი ჩივილები წონის მატებასა და შებერილობას უკავშირდება, რაც ცხიმიანი და შაქრიანი საკვების გაზრდილი მოხმარების შედეგია, რომელიც ავტომატურად ანელებს საჭმლის მონელებას. ასეთ დროს ადამიანებს ხშირად აღენიშნებათ გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომისა და შებერილობის სიმპტომები. „ბათუმის საერთაშორისო ჰოსპიტლის“ გასტროენტეროლოგი, ხათუნა ციცქარავა „ბათუმელებთან“ საახალწლო სუფრის ყველაზე საზიანო პროდუქტების კომბინაციებზე, მათ ჯანსაღ ალტერნატივებსა და სხვა რეკომენდაციებზე საუბრობს.
- ქალბატონო ხათუნა, რამდენად შესამჩნევია გასტროენტეროლოგიური ჩივილების მქონე პაციენტების მომართვიანობის ზრდა საახალწლო და ახალი წლის შემდგომ პერიოდში?
ახალი წელი ქართველებს, შეიძლება ითქვას, გამოცდად გვევლინება. სხვა პერიოდებთან შედარებით 3-5-ჯერ იზრდება ინტოქსიკაციების სიხშირე ზედმეტად მიღებული პროდუქტისგან, კვებითი იქნება თუ ალკოჰოლური. საახალწლო სუფრაზე არის ძალიან მრავალფეროვანი კერძები, შერეული საკვები, ტკბილეული, ნიგვზიანი, ცომეული და ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა – ალკოჰოლი – რაც საფრთხეს უქმნის ჯანმრთელობას.
პაციენტები ამ მიზეზით ახალი წლის ღამითაც შემოდიან. გადაჭარბებული კვება და თრობა ძალიან ხშირად სრულდება სასწრაფოს გამოძახებით და პაციენტის კლინიკაში მოხვედრით. პაციენტების დაახლოებით 70 პროცენტი ამბულატორიულად აკითხავს გასტროენტეროლოგს ახალი წლიდან პირველი 2-3 კვირის განმავლობაში (რეგულარულად).
- რა ხდება ამ დროს ორგანიზმში?
საქმე ის არის, რომ ჭარბად მიღებული ალკოჰოლი, ზედმეტად ცხიმიანი და მარილიანი საჭმელი, ტკბილეული, რომელიც კარაქზე, მარგარინზე მზადდება, ზრდის მიღებული საკვების ენერგეტიკულ პოტენციალს, ბალანსი ირღვევა მიღებული საკვების ოდენობასა და ორგანიზმის მიერ მიღებული საკვების გადამუშავების უნარს შორის.
ორგანიზმს ერთბაშად ამ ყველაფრის გადამუშავება არ შეუძლია. ამ პერიოდში საღამოობითაც ხშირად მივირთმევთ, ანუ ფაქტობრივად ვახშმად მივირთმევთ სადილს, რა დროსაც არა მარტო კუჭი, არამედ მთლიანი კუჭ-ნაწლავის ტრაქტი ზიანდება. თუ იქ დაავადებები არსებობს, მატულობს რისკის ფაქტორები, როგორც კუჭზე, ისე წვრილ ნაწლავზე.
ნიგვზიანი პროდუქტით, განსაკუთრებით ნიგვზიანი და ტომატიანი/პომიდვრიანი საკვებით სერიოზულად ღიზიანდება ნაღვლის ბუშტი; ზედმეტი წითელი ღვინო და ღორის ხორცი გარდა იმისა, რომ აზიანებს ღვიძლს, იწვევს სწორი ნაწლავის გაღიზიანებას, სისხლდენებსაც კი იწვევს ახალი წლის შემდგომ პერიოდში.
აქვე მინდა განსაკუთრებული ყურადღება გავამახვილოთ იმაზე, რომ სწორად დაყენებული ღვინო შედარებით უფრო ნაკლებად მავნეა, ვიდრე მაღალი კონცენტრაციის ალკოჰოლი [არაყი, ვისკი და აშ.], ანუ საკვებთან მცირე რაოდენობის ღვინო შედარებით უფრო უსაფრთხო კომბინაციაა, თუმცა სასარგებლო მაინც არ არის.
Gleneagles Hospital: ტკბილეულის და ალკოჰოლის ჭარბ მოხმარებას შეუძლია დაარღვიოს მიკრობების ბალანსი ჩვენს ნაწლავში. ამ მდგომარეობას ჰქვია დისბიოზი. მაგალითად, შაქარი თრგუნავს სასარგებლო ბაქტერიას (Bacteroides thetaiotaomicron), რომელიც გვხვდება ჯანმრთელი ადამიანების საჭმლის მომნელებელ ტრაქტში და ასრულებს გადამწყვეტ როლს ბოსტნეულსა და ხილში ნაპოვნი ბოჭკოს ფერმენტაციაში; ხოლო ალკოჰოლი არა მხოლოდ აზიანებს ღვიძლს, არამედ ამცირებს ჩვენი ნაწლავის უნარს, წარმოქმნას ბუნებრივი ანტიბიოტიკები, რომელთა შემცირებაც მავნე ბაქტერიების გამრავლების საშუალებას იძლევა, რაც შემდგომ ზიანს აყენებს ღვიძლს და ალკოჰოლით გამოწვეული ზიანი ორმაგდება.
- რომელ საათზე უნდა მივირთვათ ვახშამი?
ვახშმად ზოგადად მსუბუქი კვება უნდა იყოს და დიდი მნიშვნელობა აქვს დროსაც. ბოლო კვება ადამიანს უნდა ჰქონდეს 19:00 საათზე. სამწუხაროდ, არანორმირებული სამუშაო განრიგისა თუ სხვა მიზეზების გამო, ჩვენ 19 საათის მერე ვსადილობთ, ამას დიდი წვლილი შეაქვს გასტროენტეროლოგიური დაავადებებისა და სიმპტომების დამძიმებაში.
გვიან ღამით დიდი რაოდენობით მიღებულ საკვებს, განსაკუთრებით ცხიმიანს, ვერ შლის, ვერ ინელებს კუჭ-ნაწლავის სისტემა. ახალი წლის პერიოდში ეს პროცესი კიდევ უფრო ძნელდება, რადგან დღეების განმავლობაში მიღებული უხვი და მძიმე საკვების გამო ორგანიზმი გადატვირთულია, მოდუნებულია ნაწლავების პერისტალტიკაც [ნაწლავების, კუჭის კედლების ტალღისებრი შეკუმშვა-მოდუნება, რაც უზრუნველყოფს მისი შიგთავსის გადაადგილებას].
- რამდენად გამართლებულია წინასაახალწლო სუფრამდე კვების შემცირება და ამ ფორმით „მომზადება“?
რატომღაც პოპულაციაში ხშირია ასეთი პრაქტიკა, რომ „წინასაახალწლო დღეებში მოდი, დავასვენებ კუჭ-ნაწლავის ტრაქტს, არ შევჭამ ბევრს…“ თითქოს ასე ამზადებენ ორგანიზმს, რომ მერე ერთიანად მიიღონ ამდენი საკვები. ეს ძალიან ცუდად აისახება პაციენტის ჯანმრთელობაზე უკვე შემდგომ დღეებში.
ალკოჰოლი ისედაც ამძაფრებს კვების მოთხოვნილებას, წინა დღეების არ ჭამის ფონზე მშიერ კუჭზე რომ სვამენ, გარდა ალკოჰოლის საზიანო ეფექტისა, გაცილებით უფრო დიდი რაოდენობის საკვებსაც იღებს ადამიანი, რაც ხდება უკვე არსებული დაავადებების გამწვავების, ან მისი გამოწვევის მიზეზი.
- როგორ გავხადოთ ახალი წლის დღეებში კვება უფრო ჯანსაღი, ნაკლებად საზიანო?
აქვე უნდა აღვნიშნო, რომ არიან ჩემს პრაქტიკაში ადამიანები, რომლებიც ახერხებენ კვების რეჟიმის დაცვას ახალ წელს და ეს მართლაც შესაძლებელია, რიგ შემთხვევებში კი – აუცილებელიც.
თუ ჩვენ შეველევით მაიონეზიან სალათებს და მათ მწვანე ბოსტნეულით ჩავანაცვლებთ, ასეთი კომბინაცია გაცილებით ნაკლებ საზიანო იქნება ხორცთან თუ თევზთან; ასევე, ეს ხორცი და თევზიც მომზადებული უნდა იყოს გრილზე, ცხიმის გარეშე; მარგარინიანი და კარაქიანი, ძლიერ ტკბილი ნამცხვრები, შეიძლება ჩანაცვლდეს ხაჭოს ნამცხვრით, ან სხვა, უფრო ჯანსაღი დესერტებით.
- რამდენად სწორია ტკბილი, გაზიანი სასმელების დაყოლება ცხიმიან საკვებზე? როგორც წესი, რეკლამებშიც კი ასეა მოწოდებული ეს კომბინაცია.
მე კატეგორიულად ვკრძალავ ნებისმიერ ტკბილ, გაზიან სასმელს, მით უმეტეს, არაფრით შეიძლება მათი მიღება კვების დროს. საშიშია, რადგან მარტივად რომ ვთქვათ, მასში შემცველი გაზი ბერავს კუჭს და ახდენს მონელების პროცესში აუცილებელი კუჭის წვენის ნეიტრალიზაციას, იგივე განზავებას, ისევე როგორც უშუალოდ ჭამის დროს მირთმეული გაზირებული მინერალური წყალი და უბრალო წყალი, მაგრამ გაზიანი ტკბილი სასმელები განსაკუთრებით მავნეა ჭამის დროს; ამის ფონზეც თორმეტგოჯა ნაწლავში გადაიტყორცნება გადაუმუშავებელი საკვები.
უნდა გვახსოვდეს, რომ გაზიანი სასმელი მიიღება კვებამდე ნახევარი საათით ადრე და კვებიდან გარკვეული დროის გასვლის შემდეგ.
ახალი წელი არ არის გამონაკლისების დაშვების მიზეზი ჯანმრთელობის სხვადასხვა მდგომარეობის მქონე ადამიანებისთვის.
რამდენიმე რჩევა ამერიკული Mayo Clinic-ისგან:
- მიზნად დაისახეთ სადღესასწაულო სუფრაზე თეფშის ნახევარი შეავსოთ ხილითა და ბოსტნეულით.
- აირჩიეთ სასმელი გონივრულად. მაღალკალორიული სადღესასწაულო სასმელების ნაცვლად აირჩიეთ ისეთი უკალორიო სასმელები, როგორიცაა წყალი და ჩაი. თუ გადაწყვეტთ ალკოჰოლის დალევას, გააკეთეთ ეს ზომიერად და შეცვალეთ ყოველი მომდევნო ალკოჰოლური სასმელი ჭიქა წყლით.
- ეწვიეთ ხალხს და არა საჭმელს. მოაშორეთ სოციალიზაცია სამზარეულოს ან სუფრას, რათა თავიდან აიცილოთ გაუაზრებელი ჭამა.
- მიირთვით დაკმაყოფილებამდე და არა სრულად დანაყრებამდე. მიირთვით ნელა და ჭამის დროს ამოწმეთ სისავსის დონე.
- თუ ზედმეტი მოგივიდათ, თავს ნუ დაისჯით, უბრალოდ დარწმუნდით, რომ თქვენი შემდეგი კვება ჯანსაღია და დარწმუნდით, რომ ჩართავთ ფიზიკურ ვარჯიშს თქვენი დღის განრიგში.
