გთავაზობთ ინტერვიუს ფონდის „გლობალური ინიციატივა ფსიქიატრიაში – თბილისი“ დირექტორთან ნინო მახაშვილთან
ნინო მახაშვილი
რა არის „კლუბი სინერგია“?
ნინო მახაშვილი: „კლუბი სინერგია“ – ეს არის ფსიქიკური ჯანმრთელობის და ფსიქოსოციალური დახმარების სერვისი, რომელიც დაახლოებით ოთხ წელიწად-ნახევრის წინ შეიქმნა ევროკავშირის დახმარებით. ამჯერადაც კლუბი ისევ ევროკავშირის პროექტის მხარდაჭერით ფუნქციონირებს. პროექტი, რომელსაც ახლა ვახორციელებთ, მიმართულია დანაშაულისა და ადიქციის პრევენციისკენ. აი, ამ ფარგლებში მუშაობს „კლუბი სინერგია“, რადგანაც ვიცით, რომ ადიქტური ქცევები თითქმის მუდმივად გადაჯაჭვულია ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან.
ეს არის უფასო სერვისი ახალგაზრდა ადამიანებისთვის, რომლებსაც ფსიქიკური ჯანმრთელობისა და ადიქციის პრობლემები აქვთ. ეს ნიშნავს, რომ 14-დან 25 წლამდე ასაკის ადამიანები – მოზარდები და „ახალგაზრდა უფროსები“ იღებენ მაღალკვალიფიციურ დახმარებას – ფსიქიკური ჯანმრთელობის სერვისს, როდესაც აქვთ, ვთქვათ, ისეთი მცირე პრობლემა (თუმცაღა სერიოზული), როგორიცაა უძილობა ან ისეთი რთული პრობლემა, როგორიცაა დეპრესიული მდგომარება, რომელიც, მაგალითად, გართულებულია პოსტტრავმული სტრესული აშლილობით.
ბავშვთა და მოზარდთა ასაკი უაღრესად მოწყვლადი ასაკია. ჩვენ ვიცით, რომ 24 წლამდე ჩვენი (ფსიქიკური ჯანმრთელობის) აშლილობების 2/3-ზე მეტი უკვე ჩამოყალიბებულია. ანუ 24 წლამდე თუ ჩაერევი, მართვის სადავეები შენ გიპყრია, არ ახანგრძლივებ, არ აქრონიკულებ მდგომარეობას. ამიტომაც ავირჩიეთ ეს ასაკი.
სერვისი არის პრევენციული, რომელიც ცდილობს ნაადრევად ჩაერიოს და შეაჩეროს, შეარბილოს პრობლემის მიმდინარეობა. ამავე დროს, სერვისს შეუძლია გაუწიოს დახმარება იმ ადამიანებს, რომელთაც უკვე გარკვეულად პრობლემური მდგომარეობა აქვთ. პრევენციულ-ინტერვენციულ სერვისს ვეძახით ასეთ სერვისს და „კლუბი სინერგია“ სწორედ ამ პარადიგმაზე დგას.
„კლუბი სინერგიას“ გუნდი
ნინო მახაშვილი: ვინ არიან ადამიანები, ვინც აქ მუშაობენ? – ესენი არიან სხვადასხვა პროფესიის წარმომადგენლები. რადგან ჩვენ ბიოფსიქოსოციალურ მიდგომას მივყვებით, აქ გვყავს ექიმი, ფსიქიატრი, ფსიქოლოგი, მათ შორის ფსიქოტრავმატოლოგები, გვყავს სოციალური მუშაკები, ადიქტოლოგები.
აქ არიან ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფსიქიკური ჯანმრთელობისა და ადიქტოლოგიის სამაგისტრო პროგრამების კურსდამთავრებულები და ასევე, სპეციალისტები სხვა უნივერსიტეტებიდან. ყველა მათგანი 2018 წლიდან ინტენსიური ტრენინგების „სუბიექტია“, ჩვენ ეს ტრენინგები ადგილობრივი ექსპერტების დახმარებითაც ჩაგვიტარებია, მაგრამ უმეტესად გერმანელი და ბრიტანელი ფსიქიკური ჯანდაცვის სპეციალისტები წრთვნიან მათ. ფაქტობრივად, სერვისი დგას ევროპულ სტანდარტებზე. ჩვენს სპეციალისტებს შეუძლიათ ამოიცნონ და მართონ ის პრობლემები, რითაც ჩვენთან მოდიან ახალგაზრდები.
გარდა იმისა, რომ ვცდილობთ ვიმუშაოთ მაღალი სტანდარტებითა და ევროპული მეთოდოლოგიით, ჩვენ ვზრუნავთ ჩვენივე პერსონალის კეთილდღეობაზე და ეს ხდება სუპერვიზიებისა და ინტერვიზიების მეშვეობით: ეს არის გამოცდილი ექპერტების მიერ რთული შემთხვევების გარჩევა გუნდშიც და ინდივიდუალურადაც. გუნდის სუპერვიზიის შემთხვევაში, გუნდის წევრებიც ჩართულები არიან განხილვაში და ეცნობიან, როგორ შეიძლება გართულებული მდგომარეობის მართვა, ხოლო ინდივიდუალური შეხვედრისას – მიდის მუშაობა არა მხოლოდ კლიენტის, არამედ თავად თერაპისტის პრობლემებზეც, რადგანაც, როდესაც ესეთ რთულ ემოციურ და ქცევით მდგომარეობასთან გაქვს საქმე, ფსიქიკური ჯანმრთელობის სპეციალისტიც პროფესიული გადაწვის წინაშე შეიძლება დადგეს.
მუდმივად ვზრუნავთ მეთოდოლოგიის დახვეწაზე, ეს არის ძალიან ცოცხალი სამსახური, ბევრი ახალგაზრდით, მოწადინებული, მოტივირებული ადამიანებით. ბედნიერი ვარ, რომ ამ პროცესის ნაწილი ვარ.
კლუბი სინერგია
სერვისის უპირატესობა
ნინო მახაშვილი: „კლუბი სინერგიას“ საშუალო კურსი 12-კვირიანია, თუმცა არის მდგომარეობები, რიმლებიც 2-3 სესიაში ამოიწურება და ახალგაზრდა სერვისიდან მიდის; არის მდგომარეობები, რომლებსაც გაცილებით ხანგრძლივი თერაპია სჭირდება. სერვისის ეფექტურობის განსაზღვრისთვის ვაფასებთ ადამიანების მდგომარეობას, როდესაც შემოდიან და როდესაც გადიან სერვისიდან. მივყვებით სამი თვის განმავლობაში და ვაფასებთ დინამიკას.
ჩვენი კონსულტანტები და თერაპევტები მუშაობენ ინდივიდუალურად და ჯგუფურადაც. „კლუბი სინერგია“ დაფუძნებულია მეთოდოლოგიაზე, რასაც ჰქვია შემთხვევების მართვა, როდესაც მთელი გუნდი ახალგაზრდა ადამიანის პრობლემებისა და საჭიროებების მოგვარებაზე ზრუნავს.
ჯგუფური თერაპიები ტარდება ე.წ. ტრანსდიაგნოსტიკური მიდგომით, რაც გულისხმობს არა დიაგნოზზე ორიენტირებულ მიდგომას, არამედ აქცენტი კეთდება იმ პროცესებზე, რაც ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემებს გასდევს, მაგალითად, ემოციური დისრეგულაცია, ბრაზის მართვა, ინტერპერსონალური სირთულეები. ანუ „კლუბ სინერგიას“ აქვს სოციალური კომპეტენციის ჯგუფური შეხვედრები და ბევრი სხვა შეხვედრა, სადაც მონაწილეებს შეუძლიათ, ის უნარ-ჩვევები აითვისონ, რაშიც პრობლემა აქვთ, გაივარჯიშონ და შემდეგ ცხოვრებაში გამოიყენონ.
კლუბის კონცეფცია
ნინო მახაშვილი: ჩვენი კლუბი იმის გამო, რომ უფასო სერვისია და ამასთან, ვფიქრობ, დიდი პოპულარულობით სარგებლობს, სამწუხაროდ, დიდი მოცდის რიგით ხასიათდება. ამჟამად, მაგალითად, 200-ზე მეტი ადამიანი ელოდება სერვისში ჩართვას.
ჩვენ გვაქვს ორი ოფისი – სინერგია თბილისი და სინერგია ბათუმი. ორივე ოფისი იმისთვის, რომ შევამციროთ სტიგმა და უფრო „შინაურული’ გავხადოთ გარემო, ოჯახის ტიპის ბინაში მდებარეობს. ეს არის ჩვენი კონცეფცია – არ გვქონდეს კლინიკა, არ გვეცვას ხალათი; გვინდა, ადამიანი შემოდიოდეს და ბარიერი არ იგრძნოს სერვისის მიღების დროს. აქ მოზარდს შეუძლია ითამაშოს, ჩაი დალიოს, თავის პრობლემაზე ისაუბროს. მან იცის, რომ სერვისი ანონომურია. ერთადერთი პირობა, რასაც ჩვენ მომხმარებელს, ბენეფიციარს, კლიენტს, პაციენტს ვუყენებთ, არის ინფორმირებული თანხმობის მიღება. ამ დოკუმენტში აღწერილია, რას ვთავაზობთ, რამდენ სესიას, როგორ ვიცავთ კონფიდენციალობას, მათი პასუხისმგებლობა რა არის და ა.შ. ყველა მომხმარებელი კოდირებულია სისტემაში, ანონიმურობა დაცულია, ვერავინ ნახავს მათ სახელსა და გვარს.
ჩვენ ვთავაზობოთ სერვისს არა მხოლოდ ახალგაზრდა ადამიანებს, არამედ მათი ოჯახის წევრებსაც, ძალიან ხშირია მშობლების ან და-ძმის ჩართვა; მოდიან ოჯახის წევრები, მეგობრებიც კი. ახლა, მაგალითად, ახალი ჯგუფი შევქმენით, როდესაც ჩვენმა კლიენტმა თავისი მეგობრები მოიყვანა.
„დაბალი ზღურბლი“ – ასეთი სერვისი გვაქვს, ანუ სერვისი ზედმეტი ბარიერების გარეშე. ვფიქრობ, სწორ გზაზე ვდგავართ, რადგან ვმუშაობთ პრევენციაზე, ანუ ჩარევაზე, რომ პრობლემები არ განვითარდეს, დამძიმდეს და გახანგრძლივდეს; გვაქვს ფეისბუქგვერდი, სადაც ფსიქიკური ჯანმრთელობის მხარდასაჭერ რეკომენდაციებს გავცემთ, გვაქვს საინფორმაციო კამპანიები, სკრინინგ-პროგრამები. ცნობიერების დონეს ვზრდით, ვცდილობთ, რომ საზოგადოებისთვის ვიყოთ ინტერაქტიულები და გახსნილები.
„კლუბი სინერგიას“ სამიზნე ჯგუფები და მომართვიანობა
ნინო მახაშვილი: ჩვენ გვაქვს მომხმარებელთა მონაცემთა ბაზა, რომელსაც მუდმივად ვაანალიზებთ. ანალიზი აჩვენებს, რომ 40%-ზე მეტი არის თვითდინებით მოსული. ანუ თვითმომართვიანობა ძალიან მაღალია. ეს ნიშნავს, რომ ახალგაზრდა თაობამ რაღაცნაირად იცის ან აინტერესებს საკუთარი თავის შეცნობა. ასე მგონია, ამაზე მაღალი მისია არც არსებობს.
თუმცაღა, ჩვენ გვყავს მოზარდები, რომლებიც გამოგზავნილნი არიან განრიდებისა და პრობაციის პროგრამით, გვყავს მოზარდები, რომლებსაც „სახელმწიფოს მზრუნველობის ქვეშ მყოფ ადამიანებს“ ვეძახით – ეს არის მინდობით აღზრდა, მცირე საოჯახო სახლების მოზარდები, ასევე გვყავს დევნილი მოზარდები, ანუ ე.წ „რისკის ჯგუფის“ ახალგაზრდა ადამიანები, რომლებსაც პრევენციული ხასიათის ჩარევები ძალიან ადგებათ და ვხედავთ კიდევაც, რომ ეფექტურია. როდესაც ვაანალიზებთ მონაცემებს – არა მარტო კლინიკურ სიმპომატოლოგიას, არამედ ამ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებულ ცხოვრებით კმაყოფილებას, ვხედავთ აშკარა გაუმჯობესებას. ანუ სახეზეა სიმპტომების კლებასთან ერთად თვითკმაყოფილებისა და თვითრეალიზაციის გაუმჯობესება.
მნიშვნელოვანია, რომ „კლუბი სინერგიას“ მანდატის შესაბამისად, ჩვენ ვიღებთ ზოგადი ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ახალგაზრდებს, ვისაც აქვთ დეპრესიული სიმპტომატიკა, ან შფოთვითი აშლილობა, ადიქტური ქცევები, დანაკარგი, ტრავმა ან ადაპტაციის სირთულეები. არ ვმუშაობთ ახალგაზრდებთან ფსიქოტური ეპიზოდებით, ან ადამიანებთან ნეიროგანვითარების დარღვევებით, ვთქვათ, აუტისტური სპექტრის მქონე ბავშვებთან.
კვლავ გავიმეორებ, რომ ჩვენ ფსიქიკური ჯანმრთელობის მდგომარეობების მართვასთან ერთად, ვახორციელებთ პრევენციულ პროგრამებსაც. საქართველოში მოზარდთა პრევენციული სერვისები არ არსებობს და ამ მხრივ, ვფიქრობ, უნიკალურები ვართ.
ვერ ვიტყვი, რომ სკოლები გვიკავშირდებიან. მოგეხსენებათ, სკოლებს აქვთ ფსიქოლოგიური სერვისი, რომელიც განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ქოლგის ქვეშ არის. ეს ფანტასტიურია იმიტომ, რომ ბავშვთა და მოზარდთა სერვისები ქვეყანაში უაღრესად მცირე რაოდენობითაა, ფრაგმენტირებულია.
ასე რომ, სკოლებიდან ოფიციალური მომართვიანობა ნაკლებია, მაგრამ ჩვენ თავად ვცდილობთ შესვლას და მუშაობას როგორც მოსწავლეებთან, ასევე მასწავლებლებთან. მაგალითად, ძალიან ბევრი მუშაობა გავწიეთ ზემო აჭარის სკოლებში და ეს იყო ძალიან მადლიანი საქმე. ვცდილობთ მცხეთა-მთიანეთის სკოლებში შესვლას და იქ სატრენინგო ჯგუფური მუშაობის წარმართვას იმისთვის, რომ ბავშვებს მიეცეთ ცხოვრების განმავლობაში აუცილებელი უნარები, მაგალითად, პრობლემის გადაჭრის ჩვევები, მედეგობის გაზრდის უნარები და სხვ.
მინდა ვთქვა, რომ ბევრი წინწასული ქვეყანა აუცილებელ ექსტრაკურიკულუმურ აქტივობებად სახავს ემოციის რეგულაციისა და კონფლიქტის მართვის სწავლებას. ჩვენთვის ეს ჯერ კიდევ ფუფუნებაა და ვცდილობთ, ამ პროექტის ფარგლებში, მივაწოდოთ ქართველ მოქალაქეებს ეს უნარ-ჩვევები. ამისთვის დიდი მადლობა ევროკავშირს.
