პეპტიური წყლული მტკივნეული ღია წყლულია, რომელიც კუჭის შიდა გარსზე და წვრილი ნაწლავის ზედა ნაწილზე ვითარდება. ცოტამ თუ იცის, რომ პეპტიური წყლულების განვითარებაში ერთ-ერთი გადამწყვეტი მნიშვნელობა გასტრიტის გამომწვევ ჰელიკობაქტერიასთან ერთად მედიკამენტურ ფაქტორს, კერძოდ, არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების გამოყენებას უკავშირდება. „ბაუ საერთაშორისო ჰოსპიტლის“ გასტროენტეროლოგი ხათუნა ციცქარავა ამბობს, რომ წყლულის მდგომარეობა შეიძლება გაართულოს ისეთმა ფაქტორებმა, როგორიცაა სტრესი და ცხარე საკვები.
- ქალბატონო ხათუნა, რა იწვევს წყლულს?
აქ ორი ძირითადი მიზეზია, ჰელიკობაქტერია და არასტეროიდული, ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების [მათ შორის ტკივილგამაყუჩებლების] ჭარბი გამოყენება.
ჰელიკობაქტერია [Helycobacter pylori] აზიანებს კუჭის ან და წვრილი ნაწლავის ლორწოვანი გარსს, აქვეითებს მის დამცავ ფუნქციას და ხელს უწყობს ლორწოვანზე პათოლოგიის ანუ წყლულის ჩამოყალიბებას.
ჰელიკობაქტერია ასევე ხელს უწყობს პროცესს, რის შედეგადაც მჟავა აზიანებს კუჭის კუნთოვან ნაწილს. სხვა შემთხვევაში ვითარდება კუჭის ლორწოვანი ზედაპირული დეფექტი და ამ მდგომარეობას ეროზია ჰქვია.
ჰელიკობაქტერიის არსებობა არ ნიშნავს იმას, რომ კუჭში წყლული აუცილებლად განვითარდება. ჰელიკობაქტერიის გავრცელება პოპულაციაში მაღალია, თუმცა ძირითადად – პათოლოგიური გამოვლინების გარეშე.
MayoClinic: ჰელიკობაქტერია გადადის ადამიანიდან ადამიანზე ნერწყვთან ან ფეკალურ მასასთან პირდაპირი კონტაქტით. ის ასევე შეიძლება გავრცელდეს დაბინძურებული საკვების ან წყლის მეშვეობით.
არასტეროიდული, ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების ხანგრძლივად და დიდი დოზით მოხმარება ასევე მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს წყლულის განვითარების. როდესაც ამ პრეპარატებს იღებს ადამიანი, ხშირად წყლულოვანი პროცესი უსიმპტომოდ მიმდინარეობს, ამიტომ იმ პირებს, ვისაც ასეთი მედიკამენტები აქვთ დანიშნული, სჭირდებათ მონიტორინგი/ვიზიტი გასტროენტეროლოგთან.
როცა ადამიანს თვეზე მეტი ხნით აქვს დანიშნული არასტეროიდული, ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები, სასურველია, რომ თვის ბოლოს ან თვე-ნახევარში გაიაროს კონსულტაცია გასტროენტეროლოგთან. ამ მედიკამენტებს შორის არის ტკივილგამაყუჩებლები, რასაც მოსახლეობა საკმაოდ ხშირად მოიხმარს.
- რამდენად რეალურია, რომ სტრესი ამწვავებს წყლულოვან პათოლოგიას?
სტრესი და ფსიქოემოციური დატვირთვა საკმაოდ უწყობს ხელს წყლულოვანი პროცესისა და ზოგადად კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებების განვითარებას. მასთან ერთად მდგომარეობის გამამწვავებელი (და არა გამომწვევი) ფაქტორებია ალკოჰოლი, თამბაქოს მოხმარება, კოფეინის მაღალი შემცველობა და ცხარე საკვები.
- რა სიმპტომები ახასიათებს?
ერთ-ერთ წამყვანი და ყველაზე გავრცელებული სიმპტომი კუჭის წყლულის დროს არის მღრღნელი ხასიათის ტკივილი კუჭის მიდამოში. ტკივილი ძირითადად აღინიშნება ღამით და ძირითადად მშიერზე, მაშინ, როდესაც თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადებების დროს სიმპტომატიკა ვითარდება ჭამის შემდგომ. დანარჩენი ნიშნებია: სიმძიმის და სისავსის შეგრძნება კუჭის არეში, შებერილობა, ძლიერი გულძმარვა, გულისრევა და ღებინება.
- რა გართულებები შეიძლება მოჰყვეს?
გართულებები შეიძლება აღმოცენდეს როგორც ადრეულ, ისე გვიან სტადიაზე. პაციენტთა დაახლოებით 20%-ში აღინიშნება სისხლდენა. სისხლდენის დამახასიათებელი ნიშანია სისხლიანი ღებინება და მელენა [შავი ფერის ან სისხლიანი განავალი], რომელიც მიუთითებს იმას, რომ კუჭსა და თორმეტგოჯა ნაწლავში სისხლდენაა დაწყებული.
შემდგომი გართულებაა პერფორაცია, ანუ კუჭის მთლიანობის დარღვევა, რომლის დროსაც შიგთავსი იღვრება მუცლის ღრუში; ასევე, შესაძლოა წყლული ჩაიზარდოს მეზობელ ორგანოებში.
ყველაზე მძიმე გართულებაა წყლულის ავთვისებიან სიმსივნედ გადაგვარება [მალიგნიზაცია], რის თავიდან ასაცილებლადაც აუცილებელია კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მონიტორინგი და ბიოფსია.
- რა გამოკვლევები ტარდება დიაგნოსტირებისთვის?
დიაგნოსტიკა ხდება გასტროდუოდენოსკოპიით, ამ დროს დეტალურად ხდება საყლაპავი მილის დათვალიერება, თვითონ კუჭის, კუჭის ლორწოვანის, თორმეტგოჯა ნაწლავის და ხდება ორგანოების მდგომარეობის ძალიან მაღალი სიზუსტით შეფასება. ამ დროსვე ისაზღვრება მჟავიანობის დონე.
გარდა ამისა, საჭიროა კვლევა ჰელიკობაქტერიაზე.
- მკურნალობა როგორია?
წყლულის მკურნალობა კომპლექსური პროცესია და ის რამდენიმე კომპონენტს მოიცავს. მოწოდებულია 3 და 4-კომპონენტიანი მკურნალობის კურსი. ძირითადად ეს არის მედიკამენტური მკურნალობა. მკურნალობა მიმართულია მარილმჟავას სეკრეციის შეჩერებასა და ლორწოვანის დამცავი ფუნქციის აღდგენაზე. თუ მიზეზი ჰელიკობაქტერიაა, მაშინ ანტიბიოტიკოთერაპია ერთვება მკურნალობაში.
- რა სახის რეკომენდაციები არსებობს კვებასთან დაკავშირებით?
დიეტის დაცვა აუცილებელია ასეთი სიმპტომების მქონე ადამიანებისთვის. რაციონიდან უნდა ამოვიღოთ ცხიმიანი [განსაკუთრებით ღორის ხორცი], მლაშე/მარილიანი, შებოლილი და ცხარე საკვები. არ შეიძლება მაიონეზი და ტომატიანი საკვები. მნიშვნელოვანია, გამოვრიცხოთ წყლულოვანი დაავადების მაპროვოცირებელი ყველა რისკ-ფაქტორი – თამბაქო, კოფეინი, ალკოჰოლი.
არ შეიძლება ზედმეტად ტკბილი პროდუქტი, ასევე ტკბილი გაზიანი წვენები. მინერალური წყლის მიღებასთანაც საჭიროა დავიცვათ შემდეგი წესი – არ მიიღოთ მინერალური წყალი ჭამის დროს, ის შეიძლება მხოლოდ კვებიდან ორი ან ორ საათ-ნახევრის შემდეგ.
_________________________________________
Mayoclinc წერს, რომ კუჭის წყლულის ტკივილის შემსუბუქებაში დაგეხმარებათ:
- სტრესის კონტროლი – სტრესმა შეიძლება გააუარესოს პეპტიური წყლულის ნიშნები და სიმპტომები. გარკვეული სტრესი გარდაუვალია, მაგრამ თქვენ შეგიძლიათ ისწავლოთ სტრესთან გამკლავების ტექნიკები.
- თამბაქოზე თავის დანებება – მოწევამ შეიძლება დააზიანოს კუჭის დამცავი ლორწოვანი გარსი, რაც თქვენს კუჭს უფრო მოწყვლადს გახდის წყლულის განვითარების მიმართ. მოწევა ასევე ზრდის კუჭის მჟავიანობას.
- შეზღუდეთ ან მოერიდეთ ალკოჰოლს – ალკოჰოლის გადაჭარბებულმა გამოყენებამ შეიძლება გააღიზიანოს და გაანადგუროს კუჭისა და ნაწლავების ლორწოვანი გარსი, გამოიწვიოს ანთება და სისხლდენა.
