ავტორი: ანა ბაჟუნაიშვილი
____________________
მარტოხელა, ხანშიშესული ქალი ეთერო, მოულოდნელი სასიყვარულო თავგადასავალი, ქართული საზოგადოება, ადამიანური ბრძოლები, დილემები, ნაცრისფერი ყოველდღიურობა და დასასრული, რომელიც წიგნის თანაავტორსაც გხდის – მოკლედ ასე შეიძლება აღწერო „შაშვი შაშვი მაყვალი“, ქართველი მწერლის, თამთა მელაშვილის რიგით მესამე რომანი, რომელიც 2020 წელს გამოიცა.
რომანის მიხედვით რეჟისორმა ელენე ნავერიანმა ფილმიც გადაიღო, რომლის ეკრანიზაციაც წელს კანის კინოფესტივალზე შედგა. წარმატებული ეკრანიზაციის შემდეგ, ახლა უკვე წიგნი ემზადება ევროპული მოგზაურობისთვის – „შაშვი შაშვი მაყვალი“ ფრანგულ და გერმანულ ენებზე ითარგმნება.
ჰყავს თუ არა ეთეროს რეალური პროტოტიპი და არის თუ არა ის ქართველი ქალის სახე, რამ აღაშფოთა მკითხველი, რა არის „მზერის შემობრუნება“ და დაუსრულებელი დასასრული – ამ თემაზე მწერალი თამთა მელაშვილი საუბრობს.
- ქალბატონო თამთა, როგორ გაჩნდა „შაშვი შაშვი მაყვლისა“ და ეთეროს არსებობის იდეა? გახსოვთ მომენტი, როცა გადაწყვიტეთ, რომ ეს წიგნი უნდა დაგეწერათ და ეს იქნებოდა წიგნი ეთეროზე?
მინდოდა, რომ ორმოც წელს გადაცილებული ქალი ყოფილიყო მთავარი გმირი, რადგან, ვფიქრობ, ის აკლდა ქართულ ლიტერატურასაც და მკითხველსაც. ჩემთვისაც
საინტერესო იყო ამ ასაკის ადამიანზე წერა. წიგნზე მუშაობა რომ დავიწყე, ზუსტად ვიცოდი, რომ პერსონაჟიც გამოკვეთილი უნდა ყოფილიყო – მარტოხელა ქალი, რომელიც სამყაროს განსხვავებულად უყურებს.
„შაშვი შაშვი მაყვალი“. სულაკაურის გამომცემლობა. ფოტო: ანა ბაჟუნაიშვილი
- ეთეროს ჰყავს რეალური პროტოტიპი, კონკრეტული ქალი? თუ ე.წ. კოლექტიური სახეა?
არც ერთი ჩემი პერსონაჟი არ არის რეალური გმირის პროტოტიპი და არც არასდროს იქნება, რადგან ჩემთვის, როგორც ავტორისთვის, გამოგონებასა და შეთხზვაშია სიამოვნება, არა რეალური ცხოვრებიდან გადმოკოპირებაში.
ეთერო კოლექტიური სახეა. მას შეიძლება ჰქონდეს რეალური ადამიანების ნიშან-თვისებები, თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ეს იმ რეალური ადამიანის ნიშან-თვისებებია, რომელსაც მე ვიცნობ.
მკითხველისგან მომისმენია, რომ ეთეროს სახით მათთვის ნაცნობ ქალზე ველაპარაკებოდი და ეს ჩემთვის ნამდვილად იყო კომპლიმენტი.
- გახდა თუ არა ქართველი ქალების ცხოვრება თქვენი ინსპირაციის წყარო?
ზოგადად, ქალების ცხოვრებაა ჩემთვის ინსპირაციის წყარო.
საქართველოში დავიბადე. თუმცა, ზოგადად, ჩემი ტექსტები არ არის მხოლოდ ერთი ეროვნების ქალებზე. ასე იყო „გათვლის“ შემთხვევაშიც – ეს არ იყო მხოლოდ ქართველი გოგოების ისტორია, რადგან შეიძლებოდა ამბავი მომხდარიყო ყველგან, სადაც კონფლიქტის ზონაა.
რაც შეეხება ეთეროს, წიგნი ამ შემოდგომაზე ფრანგულ და გერმანულ ენებზე გამოიცემა და ვნახოთ, რა რეაქცია ექნებათ და როგორ მიიღებს იქაური მკითხველი, რამდენად მოვახერხე ქართველი ქალის, ეთეროს სათქმელით გლობალური სათქმელიც მეთქვა.
- თხრობა პირველ პირში, ჩვენთვის ნაცნობი ყოველდღიურობა, დილემები, მთავარი გმირის შიში, თუ რას იტყვის საზოგადოება – წიგნის წერისას იყო თუ არა თქვენი მთავარი მიზანი, მკითხველს მთავარ პერსონაჟში საკუთარი თავი აღმოეჩინა?
წერის პროცესში არ ფიქრობ, აღმოაჩენს, თუ არა მთავარ პერსონაჟში მკითხველი საკუთარ თავს. როგორი რეაქცია ექნებათ, ამაზე შეიძლება იფიქრო მას შემდეგ, რაც წიგნს გამომცემლობაში გაგზავნი. წერისას იმდენად პერსონაჟთან ხარ, მისი ამბით ხარ გატაცებული, მკითხველზე ნამდვილად ვეღარ ფიქრობ. წერა არაცნობიერი პროცესია და წიგნზე მუშაობისას წინასწარგანსაზღვრული მიზნებიც არ არსებობს.
ყველამ ვიცით, თუ რას ფიქრობს ქართული საზოგადოება დაუოჯახებელ, მარტოხელა ქალებზე. ამ ტექსტით მინდოდა, რომ მზერა შემომებრუნებინა და მეჩვენებინა, თუ რას ფიქრობს ეთერო მათზე: ოჯახებზე, ქალებზე, კაცებზე, მოზარდებზე.
ვფიქრობ, მზერის შემობრუნება ბევრისთვის მტკივნეული იყო, რადგან მიჩვეულნი არიან, რეალურ ცხოვრებაში და, მით უმეტეს, ლიტერატურაში, დომინანტური მდგომარეობიდან უყურონ ასეთ უჩინარ ქალებს.
- თხრობის ენამ, სიუჟეტმა, ურთიერთობებმა, ინტიმურ სცენებზე ღიად საუბარმა მკითხველთა ნაწილი აღაშფოთა. როგორ ფიქრობთ, რატომ მოხდა ასე? რატომ გაბრაზდნენ და აღშფოთდნენ ეს ადამიანები?
როცა ნარატივი შემობრუნდება საწინააღმდეგოდ და სარკესავით აირეკლავს რეალობას, მესმის, რომ ყველასთვის მარტივი აღარ იქნება. იძულებულნი გახდნენ, საწინააღმდეგოდ მიმართული მზერისთვის გაესწორებინათ თვალი.
ისინი გაბრაზდნენ, იმიტომ, რომ უჩვეულო პერსონაჟი შეხვდათ. მიჩვეულები არიან იდეალურად კარგ ან იდეალურად ცუდ გმირს, იდეალურად ლამაზ და იდეალურად მახინჯ ადამიანს, სხეულს, ურთიერთობას.
ეთეროს სახით ჩნდება პერსონაჟი, რომელიც შუალედურ სპექტრს იჭერს ყველანაირად. როდესაც არ ხარ მიჩვეული, რომ ადამიანი, რომელიც შენთვის უჩინარია და წიგნში მთავარ პერსონაჟად გევლინება, მესმის, რომ ეს ქმნის დისკომფორტს, რაც მკითხველში ბრაზით გამოიხატება.
ისიც არ მოგვწონს, რომ მარტოხელა ქალი გეგმავს მომავალს, იცნობს თავის სხეულს, განიცდის სიამოვნებას, ესეც უჩვეულოა.
არც ის მინდოდა, რომ სექსის სცენა მხოლოდ იდეალურად ლამაზ სხეულთან ყოფილიყო მიბმული და, ალბათ, ესეც ქმნიდა გარკვეულ უხერხულობას მკითხველში. ყველასთვის მისაღები იქნებოდა, რომ ქალს პირად ცხოვრებასთან ერთად, წარმატებული კარიერა და ლამაზი სხეული ჰქონოდა.
- წიგნი სრულდება ისე, რომ მკითხველისთვის რჩება კითხვის ნიშანი, რას გადაწყვეტს ეთერო. რატომ გადაწყვიტეთ ასეთი დასასრული?
წიგნი მიზანმიმართულად არ დავასრულე კონკრეტული ფინალით და, ვფიქრობ, ესეც გახდა მკითხველის დისკომფორტის მიზეზი. კარგი ტექსტი მკითხველს ყოველთვის უტოვებს ინტერპრეტაციის შესაძლებლობას. მომწონს, როცა მკითხველი ავარჯიშებს თავის ფანტაზიას, თვითონ გადაწყვეტს დასასრულს.
თუ რას იზამდა ეთერო, ალბათ, ამის პასუხია – რას იზამდა თითოეული მკითხველი მის ნაცვლად.
ისტორია რომ დამესრულებინა, ნიშნავდა, თუ მე როგორ მოვიქცეოდი მის ნაცვლად. მკითხველიც იფიქრებდა, რომ სწორედ ეს კონკრეტული გადაწყვეტილება იყო ლეგიტიმური. ამიტომ ღიად ვტოვებ ამ საკითხს, მინდა, რომ მკითხველის ინტერპრეტაციისთვის თავისუფალი იყოს.
- „შაშვი, შაშვი მაყვალი“ გამოვიდა 2020 წელს და ფაქტია, ამ წიგნზე საუბრობენ, განიხილავენ. თქვენი აზრით, რამ ააფორიაქა მკითხველი?
ჩემთვის ბუნებრივია, რომ ვიღაცას მოეწონება ან არ მოეწონება წიგნი. მკითხველი, რა თქმა უნდა, თავისუფალია გამოხატოს თავისი გრძნობები და ემოციები ტექსტის მიმართ. მაგრამ მე ყველა შემთხვევაში კმაყოფილი ვარ, რადგან უკვე ვიცი, რომ წიგნი მათ შეეხო და ეს მწერლისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანია.
- ამ სამი წლის განმავლობაში, ალბათ, ბევრი შეფასება მოისმინეთ. რა იყო ყველაზე საინტერესო შეფასება თქვენთვის და ასევე, ყველაზე უსამართლო?
როგორც ვთქვი, ყველა მკითხველს შეუძლია თავისუფლად გამოხატოს თავისი აზრი, შესაბამისად, თითოეული შეფასება საინტერესოა ჩემთვის. შეიძლება ეს მე არ მომეწონოს, მეწყინოს, მეტკინოს, მაგრამ მთავარი აზრის გამოხატვის თავისუფლებაა.
- „შაშვი შაშვი მაყვლის“ პრემიერა სულ ცოტა ხნის წინ შედგა კანის კინოფესტივალზე. როგორ აფასებთ წიგნის ეკრანიზაციას? ის ელემენტები, რომლებიც წიგნში ასე მკვეთრად იგრძნობა, შენარჩუნდა თუ არა ფილმშიც?
ვიცოდი, რომ ელენე კარგ ფილმს გადაიღებდა, მას აქვს თავისი რიტმი და ჰყავს თავისი ეთერო. ის სინაზე, რაც წიგნში მკრთალადაა წარმოდგენილი, მან წინა პლანზე წამოწია და ეს ფილმს ძალიან მოუხდა. დანარჩენს კი მაყურებელი უკვე სექტემბრიდან იხილავს.
„შაშვი შაშვი მაყვალი“ – კადრი ელენე ნავერიანის ფილმიდან. მთავარ როლში: ეკა ჩავლეიშვილი
- თქვენ თუ იყავით ჩართული ფილმის გადაღებისას ან მსახიობების შერჩევისას?
არა, არ ვყოფილვარ ჩართული ფილმის არც ერთ ეტაპზე. ეს არის რეჟისორის საქმე. სცენარიც ელენესა და ნიკუშა მდივანს ეკუთვნით. ჩაურევლობის გადაწყვეტილება მე მივიღე და ვფიქრობ, ასე ბევრად უკეთესიც იყო.
- „შაშვი შაშვი მაყვალი“ თავისი პერსონაჟებით, „რას იტყვის ხალხის“ შიშით აღწერს ქართულ რეალობას. როგორ ფიქრობთ, რამდენად გასაგები იქნებოდა ის ევროპელი მაყურებლისთვის?
ელენემ მოახერხა, რომ ევროპელ მაყურებელს სწორად აღექვა ფილმი, რაც კანის ფესტივალზეც კარგად გამოჩნდა. რაც შეეხება წიგნს, შემოდგომის ბოლოს უკვე გვეცოდინება, რამდენად მისაღები იქნება ის ევროპელი მკითხველისთვის. მე მაინც ბუნებრივად მივიღებ ყველა ემოციას თუ შეფასებას, რადგანაც მიზანმიმართულად ევროპელი მკითხველისთვის არ ვწერ.
- ამჟამად რაზე მუშაობთ, თუ საიდუმლო არ არის?
კი, საიდუმლოა და სამწუხაროდ, ვერ ვიტყვი.
________________
ინტერვიუ ჩაწერილია ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამაგისტრო პროგრამის – „ციფრული მედია და ინოვაციები“ – ფარგლებში მომზადებული ჟურნალისთვის – „მედიალაბორატორია”.
