„არჩევნებში რეგისტრაციის ვადის გახანგრძლივება და საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნების რაოდენობის გაზრდა,“ – ასეთია რეფორმებისა და კვლევის ჯგუფის მთავარი მოთხოვნა ცესკოსადმი 2024 წლის არჩევნებზე, იმისათვის, რომ არჩევნებში მონაწილეობა მაქსიმალურად მეტმა ემიგრანტმა მიიღოს.
მოქმედი კანონმდებლობით, ემიგრანტებს საპარლამენტო არჩევნებში მონაწილეობის უფლება აქვთ. არსებული პრაქტიკით საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნები ძირითადად დედაქალაქებში იხსნება. დედაქალაქიდან შორს მყოფი საქართველოს მოქალაქეები კი უმეტესად ვერ ახერხებენ არჩევნების დღეს საარჩევნო უბნებზე გამოცხადებას.
ცესკოს შემაჯამებელი ოქმის თანახმად, 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებში მონაწილეობის მისაღებად საზღვარგარეთ 66 217 ადამიანი დარეგისტრირდა. არჩევნებში მონაწილეობა კი 12 247-მა მოქალაქემ მიიღო.
2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებისათვის ამომრჩეველთა საერთო ოდენობა 3 511 853 იყო.
რეფორმებისა და კვლევის ჯგუფის აღმასრულებელი დირექტორი, თენგიზ თევზაძე ამბობს, რომ იმ შემთხვევაში, თუკი ცესკო საარჩევნო უბნების რაოდენობას გაზრდის, ამომრჩეველთა რაოდენობაც გაიზრდება. „ბათუმელებმა“ მასთან ინტერვიუ ჩაწერა.
- ბატონო თენგიზ, 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინ რა გამოწვევები აქვთ ემიგრაციაში მყოფ მოქალაქეება?
ჩვენ ვითხოვთ, რომ საქართველოს იმ მოქალაქეებს, რომლებიც ცხოვრობენ საქართველოს საზღვრებს გარეთ, მიეცეთ საშუალება, არჩევნებში მიიღონ მონაწილეობა.
ის, რომ თითქოს ქართველები არ აქტიურობენ და არ იღებენ არჩევნებში მონაწილეობას, არის ლეგენდა და ყალბი ისტორია.
ამის თქმის საფუძველს გვაძლევს „რეფორმებისა და კვლევის ჯგუფის“ მიერ ჩატარებული ანალიზი. მაგალითად, 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე 60 ათას ამომრჩეველზე მეტი დარეგისტრირდა საზღვარგარეთ და 13 ათასამდე ამომრჩეველმა მიიღო მონაწილეობა.
ეს ნიშნავს, რომ ყოველი მეოთხე და მეხუთე ამომრჩეველი მიიღებს არჩევნებში მონაწილეობას.
მთავარი პრობლემაა ის ბარიერები, რომლებიც ემიგრანტებს ექმნებათ. ისინი ჯერ უნდა დადგნენ საკონსულო აღრიცხვაზე და შემდეგ მიიღონ არჩევნებში მონაწილეობა. ზოგ ქვეყანაში იხსნება ერთი, ორი ან სამი საარჩევნო უბანი, მაშინ, როცა ემიგრანტები გაშლილი არიან სხვადასხვა ქალაქში. ყველა ქართველი ემიგრანტი ბერლინსა და პარიზში არ ცხოვრობს. პირიქით, ქართველი ემიგრანტები თავს არიდებენ დიდ ქალაქებსა და დედაქალაქებში ცხოვრებას.
ამიტომ უნდა შეიქმნას ისეთი სისტემა, ისეთი ნაბიჯები უნდა გადაიდგას სახელმწიფოს მხრიდან, და ეს არ ეხება მხოლოდ ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას, რომ ემიგრანტებს მიეცეთ შესაძლებლობა, მიიღონ არჩევნებში მონაწილეობა.
პირველ რიგში, უნდა გაიზარდოს ამომრჩევლის რეგისტრაციის ვადები და მეორე, გაიზარდოს უბნების რაოდენობა სხვადასხვა ქვეყანაში.
პირობითად ვამბობ, თუ გერმანიაში მხოლოდ მიუნხენსა და ბერლინში იხსნება საარჩევნო უბანი, რა თქმა უნდა, ეს საკმარისი არ არის. ქართველმა ემიგრანტმა, რომელიც ცხოვრობს გერმანიაში ჰამბურგში ან სხვა ქალაქში, ამ დაბრკოლებების გამო შეიძლება ვერ მიიღოს არჩევნებში მონაწილეობა. იმიტომ, რომ ძალიან რთულია გაიარო 400-500-600 კილომეტრი [ხმის მისაცემად]. ეს ხშირ შემთხვევაში დაკავშირებულია მნიშვნელოვან ფინანსურ ხარჯებთან.
სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს, რომ ხელმისაწვდომი იყოს ამომრჩევლის რეგისტრაცია, ემიგრანტებს მიეცეთ შესაძლებლობა, მისცენ ხმა; ასევე ცესკომ გახსნას შესაბამისი რაოდენობის უბნები საქართველოს ფარგლებს გარეთ.
2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე მხოლოდ 50 საარჩევნო უბანი იყო საქართველოს საზღვრებს გარეთ გახსნილი.
თენგიზ თევზაძე, რეფორმებისა და კვლევის ჯგუფის აღმასრულებელი დირექტორი
- საკონსულო აღრიცხვაზე დადგომას რა სჭირდება? საქართველოს მოქალაქეები, რომლებიც არალეგალურად ცხოვრობენ საზღვარგარეთ, შეძლებენ არჩევნებში მონაწილეობას?
თუ ხართ საქართველოს მოქალაქე და იმყოფებით რომელიმე ევროპულ ან სხვა სახელმწიფოში, თუ ფლობთ კანონიერ უფლებას, რომ იყოთ ამ სახელმწიფოში, თქვენ შეგიძლიათ საკონსულო აღრიცხვაზე დადგეთ. თუმცა საკონსულო აღრიცხვაზე დადგომა სავალდებულო არაა.
მაგრამ იმისთვის, რომ არჩევნებში მიიღოს პირმა მონაწილეობა, უნდა იყოს საკონსულო აღრიცხვაზე. როგორც უკვე ვთქვი, საკონსულო აღრიცხვაზე რომ დადგე, ამის წინაპირობაა ლეგალურად იყო ქვეყანაში.
იმ შემთხვევაში, თუ საქართველოს მოქალაქე ბარდება სხვა ქვეყანაში, უარს ამბობს მოქალაქეობაზე და ა.შ. ასეთ მოქალაქეს ვერ მიეცემა არჩევნებში მონაწილეობის უფლება.
- რა უნდა გააკეთოს ცესკომ და სახელმწიფომ იმისათვის, რომ ემიგრანტებმა შეუფერხებლად ისარგებლონ საარჩევნო ხმის უფლებით?
საქართველოში საარჩევნო ადმინისტრაცია აწყობს იმ სივრცეს, სადაც შემდეგ იხსნება საარჩევნო უბანი. ცესკოს ასევე შეუძლია იქირაოს ევროპის სხვადასხვა სახელმწიფოში დროებით ფართობი და მოაწყოს საარჩევნო ადმინისტრაცია. საუბარია დაახლოებით 50 დამატებით ადგილზე.
რა თქმა უნდა, ეს ფინანსურ ხარჯებს მოითხოვს, მაგრამ არა ისეთ, რომელსაც საარჩევნო ადმინისტრაცია ვერ გასწვდეს.
ახლა ცესკო მარტივად აკეთებს ამას. სადაც არის ჩვენი საელჩოს ან საკონსულოს შენობები, იმ ადმინისტრაციულ შენობებში აწყობენ საარჩევნო უბნებს.
ეს მარტივია. მისამართი ცნობილია. ხშირ შემთხვევაში საკონსულოს და საელჩოს წევრები არიან საოლქო საარჩევნო კომისიის წევრები, ისინი ითვლიან ხმებს და ა.შ.
აქ არის მენეჯმენტის ამბავი.
სამწუხაროა, რომ ექვსი თვით და ერთი წლით ადრე გვახსენდება ემიგრანტები. ვინაიდან საქართველოს საარჩევნო ადმინისტრაცია არის მუდმივმოქმედი ორგანო: 2020 წლის არჩევნები როგორც კი მორჩა და ნახა, რომ მხოლოდ 13 ათასამდე ამომრჩეველმა მიიღო არჩევნებში მონაწილეობა, მეორე დღესვე უნდა დაეწყო ამ პრობლემის მოგვარება და არა არჩევნებამდე ერთი წლით ადრე.
რატომ?
იმიტომ, რომ არამხოლოდ არჩევნების ჩატარება, არამედ არჩევნების მომზადებაც არის ცენტრალური საარჩევნო კომისიის პასუხისმგებლობა.
ცესკო ვალდებულია უზრუნველყოს საქართველოს ყველა მოქალაქის არჩევნებში მონაწილეობის შესაძლებლობა, მიუხედავად იმისა, ეს ადამიანები იმყოფებიან ქვეყნის შიგნით თუ ქვეყნის გარეთ.
მეტსაც გეტყვით, ჩვენ გვაქვს გამოცდილება, როდესაც ქართველი სამხედროები საომარ ვითარებაში იღებდნენ მონაწილეობას არჩევნებში, ავღანეთში. ამას უზრუნველყოფდა საარჩევნო ადმინისტრაცია. რა პრობლემას წარმოადგენს მათთვის იტალიაში, საბერძნეთში, გერმანიაში, ავსტრიაში დამატებით საარჩევნო უბნები მოაწყონ?
- რა უნდა შეიცვალოს იმისათვის, რომ საზღვარგარეთ მყოფმა საქართველოს მოქალაქეებმა მიიღონ მონაწილეობა არჩევნებში?
საკონსულო აღრიცხვაზე მყოფ საქართველოს მოქალაქეს არჩევნებამდე 19 დღე აქვს, რომ არჩევნებში მონაწილეობის მისაღებად რეგისტრაცია გაიაროს.
თუ არ არის პირი საკონსულო აღრიცხვაზე, ესეც უნდა მოასწროს.
როგორ გამოდის, იცით? რამდენიმე დღე გაქვს და ამ რამდენიმე დღეში უნდა მოახერხო დარეგისტრირება, როგორც ამომრჩეველმა.
ჯერ დგები საკონსულო აღრიცხვაზე, შემდეგ რეგისტრირდები როგორც ამომრჩეველი, ასეა პროცედურა.
წერილობით ჯერ არ მიგვიმართავს, მაგრამ გამარტივებას ვითხოვთ, რომ ონლაინ გაკეთდეს საკონსულო აღრიცხვა ან სხვა რამე პლატფორმა შეიქმნას, სადაც ემიგრანტები მოთხოვნილ დოკუმენტაციას ატვირთავენ.
თუმცა ამ მოთხოვნის ადრესატი ცესკო არაა – საგარეო საქმეთა სამინისტროს ეხება.
ცესკოს პასუხისმგებლობა არის შემდეგი, ემიგრანტებს მიეცეთ ხანგრძლივი ვადა, რომ დარეგისტრირდნენ როგორც ამომრჩევლები და არა ცესკომ უზრუნველყოს მათი რეგისტრაცია.
ამ წუთას გვაქვს ასეთი სქემა – მოქალაქეები საკონსულოში უნდა დადგნენ საკონსულო აღრიცხვაზე, ამის შემდეგ ისინი უნდა დარეგისტრირდნენ, როგორც ამომრჩევლები, ამომრჩევლად რეგისტრაციის ვადა უნდა გაიზარდოს და მოქალაქეები მერე თავად მიხედავენ რეგისტრაციის პროცესს.
ჩვენ ვითხოვთ გახანგრძლივდეს რეგისტრაციის ვადა ამომრჩევლისთვის და გაიზარდოს უბნების რაოდენობა. ეს ყველაფერი უზრუნველყოფს მინიმუმ ხუთჯერ მეტი ამომრჩევლის რეგისტრაციას და არჩევნებში მონაწილეობის მიღებას, ვიდრე წინა საპარლამენტო არჩევნებზე იყო.
თუ საარჩევნო ადმინისტრაცია კარგად მოემზადება და მოამზადებს ქვეყნის გარეთ არჩევნებს, 2024 წლის არჩევნებში შეიძლება იყოს რეგისტრირებული 300 ათასამდე ამომრჩეველი. რამდენი მიიღებს მონაწილეობას, ეს მათი გადასაწყვეტია. შეიძლება 200 ათასმა მიიღოს, შეიძლება 50 ათასმა. მაგრამ 300 ათასი ამომრჩეველი იქნება მინიმუმ რეგისტრირებული.
შენიშვნა:
საქსტატის მონაცემებით, 2023 წლის 1-ელი იანვრის მდგომარეობით საქართველოს მოსახლეობა 3. 736 მილიონია. არ არსებობს ზუსტი სტატისტიკა, რამდენი მილიონი საქართველოს მოქალაქე ცხოვრობს საზღვარგარეთ და მათგან რამდენს აქვს არჩევნებში მონაწილეობის უფლება.
