ღვიძლის ცხიმოვანი დაავადება, იგივე სტეატოზი არის მდგომარეობა, რომელიც გამოწვეულია ღვიძლში ზედმეტი ცხიმის დაგროვებით.
ცხიმოვანი ღვიძლის დაავადების ორი ძირითადი ფორმა არსებობს – ალკოჰოლით გამოწვეული ცხიმოვანი ღვიძლის დაავადება, რომლის მიზეზიც ალკოჰოლის რეგულარული მოხმარებაა და არაალკოჰოლური ცხიმოვანი ღვიძლის დაავადება – ეს ქოლგა ტერმინია მთელი რიგის ღვიძლის დაავადებებისთვის. არაალკოჰოლური ცხიმოვანი ღვიძლის დაავადება უფრო გავრცელებულია მოსახლეობაში.
ჯონს ჰოპკინსის სამედიცინო ცენტრი წერს, რომ ჯანდაცვის პროვაიდერებმა არ იციან ღვიძლის ცხიმოვანი დაავადების ზუსტი მიზეზი, მაგრამ მიიჩნევენ, რომ სიმსუქნე ყველაზე გავრცელებული მიზეზია. შეერთებულ შტატებში სიმსუქნე მოსახლეობაში გაორმაგდა ბოლო ათწლეულის განმავლობაში და ჯანდაცვის პროვაიდერები ხედავენ ღვიძლის ცხიმოვანი დაავადების სტაბილურ ზრდას.
„ბათუმელები“ ცხიმოვანი ღვიძლის რისკ-ფაქტორებსა და გართულებებზე ბათუმის სამედიცინო ცენტრის გასტროენტეროლოგს, თამარ გორგოშაძეს ესაუბრა.
- ქალბატონო თამარ, როგორია არაალკოჰოლური ცხიმოვანი ღვიძლის რისკ-ფაქტორები?
მართალია არაალკოჰოლური ცხიმოვანი ღვიძლის ზუსტი მიზეზი უცნობია, მაგრამ მიიჩნევა, რომ აქ უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებს მეტაბოლური სინდრომი [მეტაბოლური სინდრომი გულისხმობს გულ‐სისხლძარღვთა დაავადებების რისკის ფაქტორების კლასტერულ ერთიანობას ინსულინისადმი რეზისტენტობის ან/და სიმსუქნის მქონე პირებში].
შესაბამისად, რისკ-ფაქტორებად მიიჩნევა ჭარბი წონა, სიმსუქნე და შაქრიანი დიაბეტი. დაავადების შემდეგი ფორმით – სტეატოჰეპატიტით დაავადებულთა უმრავლესობა მსუქანია, (სხეულის მასის ინდექსი 30-ის ტოლია ან ამაზე მეტია). რაც შეეხება შაქრიან დიაბეტს, როდესაც ორგანიზმი რეზისტენტული ხდება ინსულინის მიმართ, ან როცა კუჭქვეშა ჯირკვალი ამ ჰორმონს სათანადო ოდენობით ვერ გამოიმუშავებს სისხლში გლუკოზის შემცველობის რეგულირებისთვის, შესაძლოა დაზიანდეს სხვადასხვა ორგანო, მათ შორის ღვიძლიც.
ღვიძლში ცხიმის დაგროვების ოთხი მექანიზმია: 1. საკვებთან ერთად ცხიმების და ცხიმოვანი მჟავების ჭარბი მიღება; 2. ცხიმოვანი მჟავების გაძლიერებული სინთეზი ან მათი დაჟანგვის სინთეზი; 3. ღვიძლის უჯრედებში წარმოქმნილი ცხიმოვანი ნივთიერების გამოყოფა; 4. ნახშირწყლების (მაგ. ცომეული) ჭარბი რაოდენობა ღვიძლში ცხიმოვან ნივთიერებებად გარდაიქმნება.
- რა სიმპტომები ახასიათებს?
ამ მდგომარეობისას სიმპტომები შეიძლება ყოველთვის არ იყოს გამოვლენილი, მაგრამ როცა გამოხატულია, სიმპტომები შეიძლება მოიცავდეს ისეთ ზოგად სიმპტომატიკას, როგორიცაა: უმადობა, საერთო სისუსტე, გულისრევა, სწრაფი დაღლა, წონის დაქვეითება, შორ წასულ შემთხვევაში, როცა უკვე ჩამოყალიბებულია ციროზი, გამოვლინდება შემდეგი სიმპტომებით: კანის ლორწოვანის სიყვითლე, სისხლდენა საყლაპავიდან, ცნობიერების დარღვევა, ასციტი, კანის ქავილი, და ა.შ.
- როგორ ხდება დიაგნოსტიკა?
ვინაიდან ღვიძლის გაცხიმოვნება შემთხვევათა უმრავლესობაში უსიმპტომოდ მიმდინარეობს, მისი დიაგნოსტიკა უმეტესად ხდება პაციენტის პროფილაქტიკური მიმართვით მუცლის ღრუს ულტრაბგერაზე. ექოს შემდეგ, დიაგნოზის დასაზუსტებლად საჭიროა შემდეგი კვლევები: ღვიძლის ფუნქციური სინჯების შესწავლა; კომპიუტერული ტომოგრაფია და საჭიროებისამებრ ღვიძლის ბიოფსია.
MayoClinic: უმეტეს შემთხვევაში, ღვიძლის ცხიმოვანი დაავადება არ იწვევს რაიმე სერიოზულ პრობლემას ან ღვიძლის ნორმალური ფუნქციონირებისთვის ხელის შეშლას, მაგრამ ამ მდგომარეობის მქონე ადამიანების 7%-30%-ს ღვიძლის ცხიმოვანი დაავადება დროთა განმავლობაში უუარესდება. ის პროგრესირებს სამ ეტაპად: ღვიძლი ხდება ანთებითი (შეშუპებული), რაც აზიანებს მის ქსოვილს – ამ სტადიას სტეატოჰეპატიტი ეწოდება. ნაწიბუროვანი ქსოვილი იქმნება იქ, სადაც ღვიძლი დაზიანებულია. ამ პროცესს ფიბროზი ეწოდება. ვრცელი ნაწიბუროვანი ქსოვილი ცვლის ჯანსაღ ქსოვილს. ამ დროს, ადამიანს აქვს ღვიძლის ციროზი.
- როგორ ხდება მკურნალობა?
ცხიმოვანი ღვიძლის გამომწვევი მდგომარეობის დროული მკურნალობა აუცილებელია. განსაკუთრებით საყურადღებოა 45 წელს გადაცილებული პაციენტები დიაბეტით და პირები მაღალი არტერიული წნევით. ასეთ დროს მკურნალობა მოიცავს გამომწვევი მიზეზის დადგენასა და კორექციას, მკურნალობის მნიშვნელოვანი ნაწილია წონის კლება – ჯანსაღი დიეტისა და ვარჯიშის კომბინაციით.
Mayoclinic: მიირთვით ჯანსაღი საკვები, რომელიც მდიდარია ხილით, ბოსტნეულით და მთელი მარცვლეულით. თვალყური ადევნეთ თქვენს მიერ მიღებულ ყველა კალორიას; ასევე დაიცავით თქვენი ღვიძლი – მოერიდეთ პროდუქტებს, რომლებიც დამატებით სტრესს მოგაყენებთ ღვიძლზე. მაგალითად, არ დალიოთ ალკოჰოლი. წაიკითხეთ ყველა წამლის ინსტრუქცია, მცენარეული საშუალებების გამოყენებამდე გაესაუბრეთ ექიმს, რადგან ყველა მცენარეული საშუალება არ არის უსაფრთხო.
