„თუ მე აზრის გამოხატვას დამიშლი, ამიკრძალავ რაღაც საკითხებზე არ ვილაპარაკო და თავი ჩავქინდრო, რა თქმა უნდა, ასეთ ქვეყანაში ცხოვრება არ მინდა“ – ამბობს თიკა ალადაშვილი, რომელიც პროფესიით განათლების ფსიქოლოგია, მაგრამ ამჟამად თელავის მე-4 საჯარო სკოლაში ფიზიკურ აღზრდას და სპორტს ასწავლის. „ბათუმელები“ მას სკოლასა და ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებზე ესაუბრა.
- ქალბატონო თიკა, როგორია თქვენი სპორტის გაკვეთილები? მარტო ბიჭები არიან ჩართული სპორტში, როგორც ხშირად ხდება ხოლმე სპორტის გაკვეთილებზე, თუ ყველა ერთად?
რომ გითხრათ, ძალიან შეიცვალა მდგომარეობა-მეთქი, მოგატყუებთ. დაწყებით საფეხურზე არ გვაქვს გოგონების ჩართულობის პრობლემა, თუმცა ზედა კლასებში აქვთ გოგოებს მოტივაციის ნაკლებობა. ამიტომ, ვცდილობ დავაინტერესო გოგონები და რაიმე მოვიფიქრო მათთვის.
- რა არის დაბალი მოტივაციის მიზეზი, ამას საფუძველი ხომ ექნება?
ჩვენ შემთხვევაში არის ის, რომ სპორტდარბაზია პატარა და როდესაც ბიჭები დაიწყებენ, მაგალითად, ფრენბურთის თამაშს და შედიან მოედანზე, გოგოები თავს არიდებენ ჩართვას. არიან ისეთი გოგოებიც, ვისაც აინტერესებთ სპორტი, მაგრამ რაღაც ნაწილი ინერტულია. ამიტომ ვცდილობ გამოვნახო სხვა გზა.
- რა არის ეს სხვა გზა, რა მოიფიქრეთ?
მაგალითად, საბაზო საფეხურის კლასებში მოვიფიქრე სპორტული ცეკვების დანერგვა და შემდეგ ისე მოეწონათ იდეა, რომ სხვა კლასებიც დაინტერესდნენ და შევქმენით გოგონათა მხარდამჭერი გუნდი, რომელიც სწორედ სპორტული ცეკვებით გახსნის შეჯიბრს და გაამხნევებს ჩვენი სკოლის გუნდს.
ძალიან კარგი გამოხმაურება ჰქონდა ამ ინიციატივას.
- სპორტში გოგონების ნაკლებად აქტიურობის მიზეზი ისიც ხომ არ არის, რომ ფიზიკური აქტივობის შემდეგ არ არსებობს გამოცვლის, შხაპის მიღების შესაძლებლობა სკოლაში?
დიახ, გარკვეულწილად ასეც არის, რადგან მოზარდები განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებენ ჰიგიენას. ამ წესების დაცვა ჩვენს სპორტდარბაზებში კი ძალიან რთულია.
- რა არის ყველა დიდი გამოწვევა დღეს სკოლაში, რას გამოარჩევდით, როგორც მასწავლებელი?
დღევანდელ ბავშვებს ყველანაირ ინფორმაციაზე მიუწვდებათ ხელი, ამიტომ ნაკლები მოტივაცია აქვთ მოუსმინონ მასწავლებელს, თუ ის უბრალოდ გადასცემს დეკლარირებულ ცოდნას.
ამიტომ, მე პირადად აქ ვხედავ მასწავლებლის როლს, რომ იმაზე არ ესაუბროს ბავშვებს, რაც ისედაც იციან. ჩვენ უნდა ჩავერთოთ იმაში, რომ დავეხმაროთ ბავშვებს მიღებული ინფორმაციის ანალიზში, კრიტიკული აზროვნების ჩამოყალიბებაში, რომ ცოდნა, რომელიც გააჩნიათ, სწორად დაალაგონ და გაანალიზონ.
სპორტის მასწავლებლობის გარდა კლასის დამრიგებელიც ვარ, ამიტომ ჩემი სადამრიგებლო კლასის ბავშვებისგან ბევრჯერ მსმენია – „მე ეს არაფერში დამჭირდება, სხვა სფერო მაინტერესებს“.
ასეთ დროს, მაგალითად, თუ ბავშვი ამბობს, რომ არ აინტერესებს ისტორია, იმიტომ, რომ კომპიუტერული მეცნიერებები აინტერესებს, მასწავლებელს შეუძლია აუხსნას, როგორ დაეხმარება მას თუნდაც ისტორიის სწავლა ამაში. შეიძლება სწორედ ეს კავშირი დაანახოს მასწავლებელმა. აუხსნას, რომ ის აქტივობები, ჯგუფური მუშაობა თუ ინფორმაციის დახარისხება, მას ანალიზის, შეფასების უნარებს უვითარებს, რაც ტექნოლოგიებშიც გამოადგება.
სპორტის გაკვეთილებზე კი ვუხსნი, თუ რატომ არის მნიშვნელოვანი ფიზიკური აქტივობა, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია გქონდეს ჯანმრთელი ორგანიზმი.
გარდა ამისა, თამაში გეხმარება სოციალიზაციაში, ემპათიის განვითარებაში. სწავლობ, თუ ვინმე წაიქცა შენ გვერდით, როგორ იქცევი, ეხმარები თუ არა მას და ასე შემდეგ.
როცა მასწავლებელი ხარ, არ უნდა შემოიფარგლო მხოლოდ იმით, რომ აი, შევედი კლასში, ჩავატარე რაღაც აქტივობა და წავედი სახლში. ჩემი დაკვირვებით, ბავშვებთან ძალიან მნიშვნელოვანია საუბარი, მათ აქვთ ამის საჭიროება, მოსწონთ, როცა უსმენენ და აძლევენ საუბრის საშუალებას.
როცა მათ უსმენ, შემდეგ ეს გეხმარება მოაგვარო კონფლიქტები სკოლაში.
- რა მეთოდს მიმართავთ კონფლიქტების მოგვარებისას?
ბოლო გამოცდილებაზე მოგიყვებით. ერთ-ერთ კლასში გვქონდა ბულინგის შემთხვევა. გარეგნობის გამო დასცინოდნენ ბავშვებს. შევადგინე კითხვარი და ბავშვებს ვთხოვე ანონიმურად ეპასუხათ ამ კითხვებზე. აღმოჩნდა, რომ თეორიის დონეზე თითქმის ყველა ბავშვმა იცის რა არის ბულინგი, მაგრამ პრაქტიკაში მაინც სხვაგვარად იქცევიან. ზოგჯერ შეგნებულად ხდებიან ბულერები.
შევეცადე ამ თემაზე მათთან ღიად მესაუბრა. სკოლაში სოცმუშაკიც გვყავს და ისიც დაგვეხმარა ლექციის ჩატარებაში.
მე მაინც ვფიქრობ, რომ კონფლიქტის მოგვარება თუ გვინდა, ამ ყველაფერზე უნდა ვისაუბროთ. ერთმანეთის მოსმენა უნდა შევძლოთ დისკუსიის დროს. მსჯელობით უნდა მივიდეთ სწორ აზრამდე, სწორ გადაწყვეტილებამდე.
- უჭირთ ახალგაზრდებს ერთმანეთის მოსმენა?
თქვენ წარმოიდგინეთ, უფროსებს უფრო მეტად გვიჭირს ერთმანეთის მოსმენა, ვიდრე ახალგაზრდებს. მოზარდებს აქვთ მოთხოვნილება, რომ გესაუბრონ პრობლემაზე და გაგიზიარონ მათი აზრი. თუ უკუკავშირს ვერ იღებენ, ამას განიცდიან. „არ მაცდიან საუბარს“, – უთქვამთ ხოლმე.
- მასწავლებლის სხვა როლზე მინდა გესაუბროთ. ფეისბუქში თქვენ წერდით მასწავლებლის, როგორც მოქალაქის აქტიურ როლზე ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესებში. არ იზიარებთ იმ კოლეგების მოსაზრებას, ვინც ამბობს, რომ მასწავლებელი აპოლიტიკური უნდა იყოს? პირადად თქვენთვის რა არის პოლიტიკა?
დიახ, ძალიან ხშირად ვაწყდები ხოლმე მასწავლებლების ჯგუფებში ასეთ ფრაზებს, რომ „მასწავლებლის საქმე არ არის პოლიტიკა“, „ჩვენ ბავშვებთან უნდა ვიმუშაოთ და ეს არ გვეხება“ და ასე შემდეგ, მაგრამ მრჩება შთაბეჭდილება, რომ არ გვესმის სიღრმისეულად, რეალურად რა არის მასწავლებლის სამუშაო.
მასწავლებლობა ის ხომ არ არის, რომ დილით მიხვიდე სამსახურში, წაიმუშაო და წამოხვიდე სახლში. ზოგადი განათლების სისტემა გულისხმობს იმას, რომ თუ მე ჩემი ქვეყანა მიყვარს, ვარ ჩემი ქვეყნის გულშემატკივარი და ვიცი რა კურსი აქვს აღებული იმისთვის, რომ განვითარდეს, ამ პროცესში იკვეთება სწორედ ჩვენი როლი, რადგან სახელმწიფო ჩვენ გვიკვეთავს, როგორი თაობა უნდა აღვზარდოთ იმისთვის, რომ ქვეყანა განვითარდეს.
ამას გულისხმობს ზოგადი განათლების მიზნები და მე ინსტრუმენტი ვარ ამ შემთხვევაში სახელმწიფოსთვის, რომ ეს მიზანი იყოს მიღწეული. თუ მე უნდა გავიდე ამ მიზნებზე, მაშინ მოსწავლეს უნდა ჩამოვუყალიბო ღირებულებათა ის სისტემა, რომელიც დაეხმარება ამ ქვეყანას განვითარებაში.
სწორედ ამიტომ ვარ პოლიტიკის ნაწილი.
ძალიან სიღრმისეულად უნდა ვიაზრებდეთ ამას, რადგან პოლიტიკაში მონაწილეობა არ ნიშნავს რომელიმე პოლიტიკური პარტიის ინტერესების გატარებას, არამედ იმას, რაც განათლების მიზნებშია მოცემული.
აქ არის ჩვენი პასუხისმგებლობა.
- „აბა, მაშინ რას ასწავლით, თავის ჩაქინდვრას? უსამართლობის ატანას?“- წერდით თქვენ კოლეგების მისამართით. თქვენთვის რა არის დღეს თავის ჩაქინდვრა? რაში გრძნობთ ამ ყველაფერს?
სკოლა არის პატარა მოდელი იმის, რაც შეიძლება ჩვენს ქვეყანაში ხდებოდეს. ის, რასაც ასწავლი სკოლაში, ცხოვრებაში უნდა გამოიყენოს ბავშვმა, არა?!
თუ მე საკუთარი აზრის გამოხატვას დამიშლი, ამიკრძალავ რაღაც საკითხებზე არ ვილაპარაკო ხმამაღლა და ჩავქინდრო თავი, რა თქმა უნდა, ასეთ ქვეყანაში ცხოვრება არ მინდა.
თუ ბავშვსაც იმავეს ეტყვი სასკოლო სივრცეში, რომ გაჩუმდეს, მხოლოდ მასწავლებელს დაუჯეროს და თავი ჩაქინდროს, ზუსტად იგივე მიდგომაა, ხომ?! რატომ უნდა გაჩუმდეს, თუკი ბავშვს აქვს თავისი აზრი და შეუძლია ეთიკურად ჩამოაყალიბოს. ამ უნარებს, როგორ უნდა გამოვხატო ჩემი აზრი სხვისი შეურაცხყოფის გარეშე, სკოლაში სწავლობენ.
ბავშვები არიან განვითარების პროცესში და ხშირად გვეკითხებიან, რა არის სწორი და რა – არასწორი. ამიტომ მასწავლებლის თითოეულ სიტყვას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს, რადგან ჩვენ მაგალითი ვართ მათთვის.
ვფიქრობ, მასწავლებელი აღმწერი უნდა იყოს და არა შემფასებელი. მოვუყვეთ ბავშვებს ამბები, მივაწოდოთ ყველა ინფორმაცია და ისინი შეძლებენ ანალიზს.
- გქონიათ ამის პრაქტიკა?
მაგალითად, ვაკის პარკში ტრაგედია როცა განვიხილეთ, კლასში ვისაუბრეთ პასუხისმგებლობაზე. დაფაზე ერთადერთი სიტყვა დავწერე – „პასუხისმგებლობა“.
ვთხოვე ბავშვებს გამოეხატათ მათი აზრი, ვისი პასუხისმგებლობა იყო ის, რაც მოხდა.
ძალიან გამიხარდა, რომ მათ კარგად იმსჯელეს ყველა ჩართული მხარის პასუხისმგებლობაზე და მივიდნენ იმ აზრამდე, რომ თუკი ყველა ეს მხარე პასუხისმგებლობით მოეკიდებოდა საკუთარ საქმეს, ტრაგედია შესაძლოა არ მომხდარიყო.
- თქვენ თქვით, რომ ახალგაზრდებს უნდა ვაცადოთ საუბარი და ცხადია, მათ აქვთ გამოხატვის თავისუფლება. ჩვენ ვნახეთ ახალგაზრდები, როგორ იცავდნენ თავიანთ მომავალს, გამოხატვის უფლებას და თავისუფლებას ქუჩაში. ციხეში ზის 21 წლის ახალგაზრდა. რას ფიქრობთ ამ ყველაფერზე?
გულდასაწყვეტია ძალიან, რადგან ის ადამიანები, რომლებიც დღეს წარმოადგენენ ჩვენს პოლიტიკურ კლასს, ოდესღაც ხომ დადიოდნენ სკოლაში, იღებდნენ განათლებას, მათაც ჰყავდათ მასწავლებლები და რაღაც უნარ-ჩვევებს ხომ იმუშავებდნენ.
სწორედ აქ ვხედავ პრობლემას, რომ ალბათ რაღაც ვერ წამოიღეს სკოლებიდან, რადგან თუ მე სკოლაში ბავშვს ვუვითარებ ტოლერანტობის გრძნობას, ვასწავლი ემპათიას, სიტყვის თავისუფლებას, სხვისი აზრის მოსმენის კულტურას და პატივისცემას, როცა ეს ადამიანები პოლიტიკაში მოდიან და ასე ექცევიან ახალ თაობას, გამოდის, რომ რაღაც ვერ წამოიღეს სკოლიდან, ვერ ისწავლეს და ვერ განვითარდნენ.
ჩვენ ვცდილობთ ვასწავლოთ ბავშვებს, რომ არ იყვნენ მჩაგვრელები და სწორი მიმართულებით გამოიყენონ ეს ცოდნა. გულდასაწყვეტია, როდესაც ეს ჯაჭვი წყდება და რეალურად სხვა ტიპის მოქალაქეს იღებ.
- რატომ ხდება ეს, როგორ ფიქრობთ?
ბევრი ფაქტორი განაპირობებს ამას, ალბათ ისიც, რომ ჯერ კიდევ არიან სკოლებში ისეთი მასწავლებლები, ვისაც საფრთხის განცდა აქვთ და ეშინიათ საკუთარი აზრის გამოხატვის.
- რა საფრთხეზე საუბრობთ?
მაგალითად ის, რომ შეიძლება მიიღო საყვედური იმის გამო, რომ კრიტიკული აზრი გამოხატე ხელისუფლების მიმართ. მე პირადად მქონდა ასეთი შემთხვევა, როცა ფეისბუქში დავწერე სტატუსი და „კეთილი რჩევა“ მივიღე, „ხომ არ ჯობია, რომ ასე არ გააკეთო?“ ან „არ ღირს ამის თქმა“.
მე მინდა, რომ ისეთ ქვეყანაში ვიცხოვრო, სადაც თავისუფლად შევძლებ ჩემი აზრის გამოხატვას, თუნდაც სოციალურ ქსელებში.
- მასწავლებლების რაღაც ნაწილი ხომ ამბობს, რომ პოლიტიკაში არ ერევიან. რას ამბობენ იმაზე, როცა საარჩევნოდ სწორედ მათ მოიაზრებენ ხოლმე ადმინისტრაციულ რესურსად?
მახარებს ის ფაქტი, რომ მასწავლებლების ის კატეგორიაც არსებობს, ვისაც თავისი ჩამოყალიბებული აზრი აქვს, შეუძლია თავისი პოზიციის დაცვა და ღიად გამოხატვაც. თუმცა ისეთი ნაწილიც არსებობს, რომელიც მხოლოდ მითითებებს ასრულებს.
მე თვალებში ნაცარს ხომ ვერ შემომაყრიან, მე მასწავლებლის გარდა მოქალაქეც ვარ და ბუნებრივია, მეც ვაკვირდები პროცესებს.
- თქვენ თქვით, რომ ახალ თაობას იმიტომ ზრდით, რომ ქვეყნის განვითარებაში მიიღონ მონაწილეობა. როგორ ფიქრობთ, დღეს რამდენად აძლევს ხელისუფლება ახალგაზრდებს ამის შესაძლებლობას, რას გაჩვენებთ გაზრდილი მიგრაცია?
მეც ძალიან ბევრჯერ მქონდა აქედან წასვლის ან დარჩენის მომენტი და ამ ეტაპზე დავრჩი, რადგან მე, როგორც მოქალაქეს, მინდა, რომ აქ შეიცვალოს რაღაც. მინდა, რომ ჩემი ქვეყანა უკეთესი გახდეს და რადგან მასწავლებელი ვარ, ამ სფეროში ვცდილობ, რაღაც მცირედი მაინც გავაკეთო ამისთვის, რადგან მართლა დგას ეს ქვეყანა დაცლის საფრთხის წინაშე.
ჩემი თაობის ნახევარზე მეტი, ვისაც რაღაც ინტელექტუალური რესურსი გააჩნდა, ქვეყნიდან უკვე გასულია.
ვფიქრობ, ზუსტად აქ არის ჩვენი როლი, დავანახოთ ახალგაზრდებს, რა განსაზღვრავს ჩვენი ქვეყნის მომავალს, გვინდა აქტიურობა, რომ შევცვალოთ გარემო, რომ მოგვინდეს აქ დარჩენა, გვქონდეს პიროვნული განვითარება, თუ ჩვენც დავტოვოთ ქვეყანა?
ალბათ მომავალი წლის არჩევნები გვიჩვენებს როგორ და რას მოვახერხებთ მოქალაქეები. ალბათ მივიღებთ სასურველ შედეგს, თუ ამ ყველაფერს გავიაზრებთ და აქტიურად ჩავერთვებით პროცესებში.
ალბათ რთული იქნება იმის შეცვლა, რაც დღევანდელ კურსად აქვს არჩეული მმართველ სისტემას, მაგრამ მოქალაქეებმა უნდა დავაფიქსიროთ, რომ ჩვენი კურსი ცალსახად ევროპულია.
