„როგორ ფიქრობთ, შეძლებთ ამ დრესკოდით მუშაობას?“, „ექნება ხალხს თქვენი მიმღებლობა?“, „თუ თავსაფარს მოიხდით, მაშინ აგიყვანთ“ – ეს ფრაზები ჯერ კიდევ ესმით სამსახურის მაძიებელ თავსაფრიან მუსლიმ ქალებს საქართველოში დამსაქმებლებისგან.
მუსლიმი ქალები გვიყვებიან თავიანთ გამოცდილებაზე და მიიჩნევენ, რომ დასაქმებისას თავსაფარი აღარ უნდა წარმოადგენდეს გაურკვეველი შიშისა და განსხვავებული ადამიანის მიუღებლობის საფუძველს.
ციცი დავლაძე 22 წლისაა. სტუდენტობის პერიოდში არაერთხელ სცადა მუშაობის დაწყება. ამბობს, რომ თავსაფრის გამო ზოგან პირდაპირ უთხრეს უარი, ზოგან კი აგრძნობინეს, რომ სასურველი კანდიდატი არ არის.
ციცი დავლაძე
„რადგან ბიზნესის ადმინისტრირებაზე ვსწავლობდი, საბანკო სექტორში მაინტერესებდა მუშაობის დაწყება. როგორც წესი, გასაუბრებაზე სტანდარტულ კითხვებს სვამენ ხოლმე, თუმცა ჩემ შემთხვევაში, ეს სტანდარტული კითხვები შეიცვალა.
მაგალითად, დამსაქმებელმა პირველი კითხვა ასე დამისვა: „ქალბატონო ციცინო, აი, ამ დრესკოდით შეძლებთ მუშაობას? რამდენად ექნება ხალხს თქვენი მიმღებლობა, თუკი ამ პოზიციაზე აგიყვანთ?“ „ამ დრესკოდში“ იგულისხმა ჩემი თავსაფარი“ – ამბობს ციცი.
მისი აზრით, ეს უტაქტო კითხვაა და დამსაქმებლები ასე არ უნდა ლაპარაკობდნენ.
„ვკითხე, თუ რა კავშირი ჰქონდა ჩემს ჩაცმულობას დასაქმებასთან, რადგან მე გონებრივად უნდა მემუშავა, მეაზროვნა და ჩემი ვიზუალი, ვფიქრობ, კავშირში არ იყო ამასთან.
რომ ეკითხა, მაგალითად, „ამ მაგალითის გამოყვანა შეგიძლიათ?“ ან კომუნიკაციის როგორი უნარი მქონდა, ეს რომ შეემოწმებინა, არ იქნებოდა პრობლემა, მაგრამ აი, თავსაფარი გაფარიათ და ამიტომ დაგაკნინე და ახლა მიბრძანდი სახლში – ეს დამოკიდებულება იყო გულსატკენი“ – გვეუბნება ციცი.
ამ დიალოგის შემდეგ ციცის დამსაქმებელი აღარ დაჰკავშირებია. იმ ადგილას სხვა დასაქმდა. „არადა, ორივე ერთ ფაკულტეტზე ვსწავლობდით და ერთნაირი კომპეტენციები გვქონდა“ – ამბობს ციცი.
სამსახურის ძიების მეორე მცდელობაც უშედეგო გამოდგა. ციცის მოტივაცია შემცირდა, მაგრამ მოგვიანებით, მაინც შეეცადა ძალების მოკრებას.
„პირველი გასაუბრების დროს CV-ზე ჩემი ფოტო არ მქონდა მიმაგრებული, მეორე შემთხვევაში კი მივამაგრე, რადგან ფოტოზე ჩანდა, რომ თავსაფარს ვატარებ. მაინც დამირეკეს გასაუბრებაზე. რაღაც იმედი გამიჩნდა. ვიფიქრე, რომ ამას აღარ მიაქცევდნენ ყურადღებას, თუმცა ასე არ აღმოჩნდა.
ჩემს კონკურენტს საერთოდ არ ჰქონდა გამოცდილება, თუმცა მას ბევრი კითხვა დაუსვეს. მე კი მხოლოდ ერთადერთი – რატომ გინდა ბანკში მუშაობა? ეს იყო და ეს. სხვა არაფერი უკითხავთ.
დაგიკავშირდებითო – მითხრეს, თუმცა არც ამჯერად დამკავშირებიან.“ – ამბობს ციცი.
მისი თქმით, სიტყვიერად რომც არ გითხრან, რომ თავსაფარია პრობლემა, სხეულის ენა, მანერა, მიმიკა გეუბნება, თუ რას ფიქრობს ადამიანი შენზე. „და ეს იგრძნობოდა ჩემ მიმართაც. თუმცა ისეთი შემთხვევაც მქონდა, როცა პირდაპირ მითხრეს – მოიხსენი თავსაფარი და დაგასაქმებ“.
ციცის აზრით, ზოგიერთ დამსაქმებელს გაუაზრებელი შიში აქვს, რადგან ფიქრობენ, რომ თავსაფრიან მუსლიმ ქალებს საზოგადოება არ მიიღებს და ეს მათ ბიზნესს შეუქმნის საფრთხეს, თუმცა ამის არც კვლევა არსებობს და არც პრეცედენტი.
„ამ იმედგაცრუებების მიუხედავად, ისევ ჩავაბარე ფინანსურ სერვისებზე და პრაქტიკას გავდივარ ბანკში, ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტს სტუდენტთა სტაჟირებაზე მემორანდუმი აქვს გაფორმებული ბანკებთან და თავსაფრიან ქალებს ხომ ვერ ამოიღებენ სიიდან, აი, შენ თავსაფრიანი ხარ და ვერ მოხვალ – ხომ ვერ გვეტყვიან.
ხედავენ ხომ, რომ არანაირი აგრესია ან მიუღებლობა არ იგრძნობა კლიენტების მხრიდან ჩემ მიმართ, მაგრამ როცა ვეკითხები ხოლმე ხელმძღვანელებს, რომ პრაქტიკის შემდეგ ამიყვანთ? – ამაზე პასუხი არ აქვთ.
საიდან აქვთ გაუცნობიერებელი შიშები თავსაფრიანი ქალების მიმართ, რას ეყრდნობა, თვითონაც არ იციან. ისიც არ უნდათ, რომ დაასაქმონ თავსაფრიანი ქალები და პრაქტიკაში მაინც დაინახონ, რომ არ აქვს საზოგადოებას ჩვენი მიუღებლობა,“ – ამბობს ციცი დავლაძე.
ახლა ციცი ერთ-ერთ სასტუმროში დასაქმდა, რომელსაც ამერიკელი ხელმძღვანელი ჰყავს.
„საერთოდ არ აინტერესებს თავსაფარი მახურავს თუ არა. მთავარია შევასრულო ის სამუშაო, რაც მევალება“ – ამბობს ციცი.
მისი აზრით, ამ შემთხვევაში განსხვავებული რელიგიაა უფრო პრობლემა, რადგან სკოლაშიც და ბაღშიც უნახავს ქრისტიანი სასულიერო პირები, რომლებიც ასევე განსხვავებულ სამოსს ატარებენ, თუმცა ეს არც სახელმწიფოსთვის და არც კერძო პირისთვის პრობლემას არ წარმოადგენს.
„მე ვიცნობ ძალიან კარგ მონაზვნებს სოფელ მოხეში, რომლებსაც თმა არ უჩანთ, მაგრამ ასწავლიან სკოლაშიც და ბაღშიც. თავსაფრიან მუსლიმებსაც ხომ უნდა გვქონდეს შესაძლებლობა, რომ ვიმუშაოთ საჯარო უწყებებში და ჩვენი იდენტობის რაღაც აქსესუარი არ იყოს ვინმესთვის პრობლემა?!
ჩვენც ხომ უნდა გვქონდეს შესაძლებლობა დასაქმების და განვითარების?!“- ამბობს ციცი დავლაძე.
დიანა აბულაძე
დიანა აბულაძეც თავსაფარს ატარებს. იგი ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტში დაწყებითი განათლების მასწავლებლის პროფესიას ეუფლება და იმედოვნებს, რომ სწავლის დასრულების შემდეგ თავსაფარი არ გახდება მისთვის სკოლაში შესვლის ბარიერი.
„ჩემმა მეგობარმა როცა გაიგო, რომ პედაგოგიურზე ვსწავლობდი, მითხრა, არავინ დაგასაქმეს თავსაფრიანსო,, რადგან, როგორც მითხრა, მის მეგობარს სწორედ ამის გამო უთხრეს სკოლაში დასაქმებაზე უარი.
გასაუბრებაზე უთქვამთ, ან თავსაფარი მოეხადა, ან ვერ აიყვანდნენ სამსახურში.
ეს ამბავი ფსიქოლოგიურად არ იყო ჩემთვის დამაიმედებელი, მაგრამ მე მაინც ვაპირებ ჩემი უფლებებისთვის ბრძოლას, თუკი თავსაფრის გამო მეც იმავეს მეტყვიან და ჩემი პროფესიით დასაქმების შესაძლებლობას არ მომცემენ“ – ამბობს დიანა.
ციცის მსგავსად, იმედგაცრუების მაგალითები მასაც ჰქონია. ერთი წლის წინ, როცა პირველად გავიდა გასაუბრებაზე, პირდაპირ უთხრეს, რომ თავსაფრის გამო ვერ აიყვანდნენ სამსახურში.
„ასეთი რამდენიმე შემთხვევა მქონდა. საჯარო სექტორში ჯერ არ მიცდია სამსახურის ძიება, უფრო კერძო სექტორში ვეძებდი.
ერთი შემთხვევა იყო, როცა გასაუბრება გავიარე, თითქოს ყველაფერზე შევთანხმდით და ბოლოს მითხრეს, რომ ამიყვანდნენ იმ შემთხვევაში, თუ თავსაფარს მოვიხდიდი.
რესტორანი იყო და მიმტანის პოზიციაზე უნდა მემუშავა,“ – გვეუბნება დიანა. მისი თქმით, დამსაქმებლის არგუმენტი, რომ „საზოგადოებისთვის თავსაფარი მიუღებელი იქნება“, სტერეოტიპულია და ხშირად არც კი ცდილობენ ამისგან გათავისუფლებას.
„ცდილობენ, ისე წარმოაჩინონ, რომ საზოგადოებას აქვს პრობლემა. გარკვეულწილად მესმის ამის, რადგან თავადაც ვიცი ჩვენს ქვეყანაში რა დამოკიდებულება არსებობს არსებულ საკითხზე და სამწუხაროდ, რაღაც ნაწილს მართლა აქვს ნეგატიური დამოკიდებულება თავსაფრიანი ქალების მიმართ, თუმცა საბედნიეროდ, საზოგადოების ის ნაწილიც არსებობს, ვისთვისაც უკვე გასაგებია ეს, გააზრებული აქვთ ის, რომ რელიგიური განსხვავებულობა არ ნიშნავს იმას, რომ უნდა გავრიყოთ ერთმანეთი.
საზოგადოების რაღაც ნაწილისგან იგრძნობა ტოლერანტობა“ – ამბობს დიანა. ის ამჟამად მარკეტშია დასაქმებული და მიიჩნევს, რომ განსხვავებულის მიმღებლობა ან მიუღებლობა მაინც ინდივიდუალურია და კონკრეტული დამსაქმებლის ცნობიერებისა და შეგნების დონეზეა დამოკიდებული.
„იმაზეა დამოკიდებული, რამდენად აქვს დამსაქმებელს გააზრებული ის, რომ რელიგია არ უნდა განსაზღვრავდეს ქვეყანაში დასაქმების პოლიტიკას, თუნდაც იმას, რომ რელიგიის გამო შევუზღუდოთ ადამიანებს შრომის უფლება, განათლების უფლება და სხვა უფლებები.“ – ამბობს დიანა.
მისი აზრით, ახალგაზრდა თაობა ბევრად ტოლერანტულია განსხვავებული ადამიანების მიმართ და სახელმწიფოს და დამსაქმებლის დამოკიდებულებაც უნდა შეიცვალოს რელიგიური უმცირესობების მიმართ.
„მაგალითად, უნივერსიტეტში არასდროს არც ერთი სტუდენტისგან არ მიგრძნია, თავსაფრის გამო ვინმეს დავეჩაგრე ან რაიმე ცუდი დამოკიდებულება. ამიტომ სახელმწიფოც უნდა დაუდგეს თავის მოქალაქეს გვერდით და ეს შიშები, განსხვავებული ადამიანების მიმართ, შეასუსტოს,“ – გვეუბნება დიანა აბულაძე.
ჰური ცეცხლაძეც თავისი რელიგიური მრწამსიდან გამომდინარე ატარებს თავსაფარს, ის 28 წლისაა და ხულოს იუსტიციის სახლში მუშაობს.
ჰურის განათლება საერთაშორისო ურთიერთობების, აღმოსავლეთმცოდნეობის მიმართულებით აქვს მიღებული და ახლა მაგისტრატურაზე საჯარო მმართველობას სწავლობს.
იგი ამბობს, რომ დამსაქმებლისგან მასაც არაერთხელ მიუღია უარი, თუმცა ჰურის აზრით, უარს უთავსაფრო ქალებიც ხშირად იღებენ და ყოველთვის შესაძლოა თავსაფარი არ იყოს ამის მიზეზი.
„ეს იმას არ ნიშნავს, რომ პრობლემა არ არსებობს მუსლიმ ქალებთან მიმართებაში, გულუბრყვილობა იქნება ამის თქმა, რადგან თავსაფარი ხშირად არის ბარიერი.
ეს დამოკიდებულია დამსაქმებლის ცნობიერებაზეც და სამსახურის ტიპზეც. მაგალითად, მე ორჯერ მივიღე უარი იუსტიციის სახლიდან, მაგრამ შემდეგ მაინც ამიყვანეს და ახლა ხულოში ვმუშაობ.“ – ამბობს ჰური.
მისი აზრით, შესაცვლელია როგორც საზოგადოების ნაწილის, ასევე თავსაფრიანი მუსლიმი ქალების დამოკიდებულებაც.
„არის შემთხვევები, როცა ვერ ბედავენ ქალები სამსახურის დაწყებას, რადგან ფიქრობენ, რომ არ აიყვანენ. უნდა სცადონ. დამსაქმებელმაც უნდა დასძლიოს თვითცენზურა და თავსაფრიანმა ქალებმაც.
ერთ-ორ უარს უთავსაფრო ქალიც ხომ იღებს. საქართველოში ზოგადად ძალიან რთულია დაიწყო სამუშაო კარგი ხელფასით და თუ ამას თავსაფრის პრობლემაც ემატება, ეს კიდევ უფრო ართულებს მდგომარეობას.“ – ამბობს ჰური ცეცხლაძე.
მისი აზრით, თავსაფრიანი ქალის დასაქმება, ზოგადად, საჯარო სამსახურებშია უფროა პრობლემა, ვიდრე კერძოში. „მაგრამ აქაც გააჩნია, თუ დამსაქმებელი ლოიალურია, მაშინ არ არის პრობლემა“.
მიმდინარე წელს არასამთავრობო ორგანიზაცია „სოლიდარობის თემმა“, რომელიც მუსლიმების უფლებებზე მუშაობს, გამოაქვეყნა კვლევა, რომელშიც ნათქვამია, რომ გამოჰკითხეს აჭარაში მცხოვრები 18-იდან 30 წლამდე მუსლიმი ქალები, სულ 14 რესპონდენტი, რომლებმაც თქვეს, რომ თავსაფრის ტარების გამო ერთხელ მაინც ყოფილან სხვადასხვა სახის დისკრიმინაციის მსხვერპლი.
„ყველაზე ხშირად თავსაფრიანი ქალები სოციალურ სივრცეებში, განსაკუთრებით ტრანსპორტსა და რამდენიმე საჯარო დაწესებულებაში აწყდებიან დისკრიმინაციულ მოპყრობას.
მეტწილად საზოგადოების დამოკიდებულება სიტყვიერი შეურაცხყოფით არის გამოხატული, თუმცა ყოფილა ფიზიკური თავდასხმის ფაქტიც“ – წერს „სოლიდარობის თემი“.
მაკო ღავთაძე
არასამთავრონო ორგანიზაცია „ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების ინსტიტუტის“ (თDI) წარმომადგენელი მაკო ღავთაძე მიიჩნევს, რომ მუსლიმი ქალები ხშირად ხდებიან დისკრიმინაციის მსხვერპლი როგორც რწმენის, ასევე სქესისა და ზოგჯერ ეთნიკური ნიშნითაც:
„მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში აშკარად არსებობს მუსლიმი ქალების მიმართ დისკრიმინაცია რელიგიური სამოსის ტარების გამო, ფაქტობრივად, არ არსებობს ამ კუთხით საქმისწარმოება ანტიდისკრიმინაციული კანონმდებლობის საფუძველზე სასამართლო თუ სახალხო დამცველის მექანიზმების გამოყენებით.
ამიტომ აუცილებელია, რომ როგორც საჯარო, ისე საზოგადოებრივმა ორგანიზაციებმა მეტი ყურადღება დაუთმონ მუსლიმი ქალების დისკრიმინაციის პრობლემას და ხელი შეუწყონ მათი უფლებების დაცვისთვის სამართლებრივი მექანიზმების ამოქმედებას“- ამბობს მაკო ღავთაძე.
კვლევაში, რომელიც TDI-მ მიმდინარე წელს გამოაქვეყნა და რელიგიური სიმბოლოებისა და სამოსის ტარების უფლებასაც შეეხება, ნათქვამია, რომ რელიგიური სიმბოლოს ან სამოსის ტარების შეზღუდვა იწვევს რელიგიისა და რწმენის გამოხატვის თავისუფლების, ისევე როგორც თანასწორობის უფლების შეზღუდვას.
საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლი კრძალავს დისკრიმინაციის, მათ შორის, რელიგიის საფუძველზე, 26-ე მუხლი კი იცავს რწმენისა და აღმსარებლობის თავისუფლებას.
საქართველოს კანონი „დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ“ ასევე კრძალავს დისკრიმინაციის ყველა ფორმას როგორც საჯარო, ისე კერძო სფეროში.
ის, რომ წინასახელშეკრულებო და შრომით ურთიერთობებში ასევე დაუშვებელია ადამიანის დისკრიმინაცია რელიგიური სამოსის ტარების გამო, ასახულია საქართველოს შრომის კოდექსშიც, თუმცა, როგორც მუსლიმი ქალების ისტორიები გვაჩვენებს, დამსაქმებლები ამ ნორმებს ნაკლებად აქცევენ ყურადღებას.
„მაინც არსებობს რისკი, რომ დამსაქმებლებმა ან საგანმანათლებლო დაწესებულებებმა დააწესონ თვითნებური შეზღუდვები.
ამ შემთხვევაში განსაკუთრებული როლი ეროვნულ სასამართლოებს ენიჭებათ, რომლებსაც შეუძლიათ თითოეულ შემთხვევაში სამართლიანი ბალანსის დაცვა რელიგიური ჩაცმულობის ტარების უფლებასთან მიმართებით“ – ნათქვამია TDI-ის კვლევაში.
სტატისტიკური მონაცემებით, საქართველოს მოსახლეობის ათი პროცენტი მუსლიმია.
სტატია მომზადდა „ბათუმელების“ მიერ, USAID-ის სამართლის უზენაესობის პროგრამის მხარდაჭერით მიმდინარე, ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების ინსტიტუტის (TDI) პროექტის – „რელიგიური, ეთნიკური უმცირესობებისა და მიგრანტებისთვის მართლმსაჯულებისადმი ხელმისაწვდომობის გაზრდა საქართველოში“ ფარგლებში.
სტატიის შინაარსზე სრულად პასუხისმგებელია „ბათუმელები“ და მასში გამოთქმული მოსაზრებები, შესაძლოა, არ ასახავდეს ზემოთ ნახსენები დონორი ორგანიზაციების შეხედულებებს.
