პოდაგრა ართრიტის გავრცელებული და რთული ფორმაა, რომელიც ნებისმიერს შეიძლება დაემართოს. მას ახასიათებს ტკივილის უეცარი, ძლიერი შეტევები, შეშუპება, სიწითლე და მგრძნობელობის მომატება ერთ ან რამდენიმე სახსარში, ყველაზე ხშირად ტერფის პირველ თითთან.
„ბათუმის სამედიცინო ცენტრის“ რევმატოლოგი, ხათუნა გერმისაშვილი ამბობს, რომ პოდაგრა არ არის მხოლოდ სახსროვანი პრობლემა, „მან შეიძლება გამოიწვიოს სახსრების გამოხატული დეფორმაციები, ქვეამოვარდნილობები… ასევე ეს გახლავთ რისკფაქტორი გულსისხლძარღვთა დაავადებების, თირკმელკენჭოვანი დაავადების განვითარებისთვის და შემდგომში შესაძლოა თირკმლის ქრონიკული უკმარისობაც განვითარდეს ასეთ პაციენტებში“.
- ქალბატონო ხათუნა, რა პათოლოგიაა პოდაგრა?
პოდაგრა, იგივე „ნიკრისის ქარი“, გახლავთ ნატრიუმის მონო ურატების (შარდმჟავა მარილები) დაგროვების დაავადება, როცა აღნიშნული მარილები სისხლის პლაზმასა თუ შრატში აჭარბებს 6.8 მგ/დლ-ს – ეს მდგომარეობა ცნობილია ჰიპერურიკემიის სახელით.
შარდმჟავა მარილების დაგროვება ნივთიერებათა ცვლის დარღვევის კონკრეტული ვარიანტის, კერძოდ, პურინული ცვლის დარღვევის შედეგია. ჰიპერურიკემია, თავის მხრივ, წინაპირობაა პოდაგრული ართრიტის განვითარების და ასევე, გულ-სისხლძარღვთა, საშარდე და ენდოკრინული სისტემების დაავადებათა რისკ-ფაქტორს წარმოადგენს.
ჭარბი რაოდენობით შარდმჟავა გროვდება სისხლში და შესაძლოა ჩალაგდეს სახსრების გარშემო წვეტიანი კრისტალების სახით – Podagra.ge.
- რა შეიძლება იყოს პოდაგრის გამომწვევი რისკ-ფაქტორები?
რისკ-ფაქტორები შეიძლება იყოს არამოდიფიცირებადი, ანუ რასაც ვერ ვცვლით, მაგალითად: ასაკი, სქესი, გენეტიკური ფაქტორი – იმ ფერმენტის უკმარისობა, რომელიც მონაწილეობს შარდმჟავა მარილების ცვლაში;
ასევე მოდიფიცირებადი: ეს გახლავთ ჭარბი წონა, არტერიული ჰიპერტენზია, ლიპიდური ცვლის დარღვევა, მეტაბოლური სინდრომი, ნახშირწყლოვანი ცვლის დარღვევა, შაქრიანი დიაბეტი, თირკმლის ქრონიკული დაავადება, დიეტური ფაქტორები – კერძოდ, პურინებით მდიდარი საკვების ჭარბი მოხმარება, ალკოჰოლის, განსაკუთრებით, ლუდის, მოხმარება; ასევე,ზოგიერთი მედიკამენტი იწვევს შარდმჟავა მარილების კონცენტრაციის მომატებას სისხლში, მაგალითად, ასპირინის ჯგუფის პრეპარატები, შარდმდენი საშუალებები.
არტერიული ჰიპერტენზია რისკ-ფაქტორია შარდმჟავა მარილების დაგროვების, თავის მხრივ, შარდმჟავა მარილების ჭარბი კონცენტრაცია არტერიული ჰიპერტენზიის განვითარების რისკ-ფაქტორი თავად არის.
ძირითადად კაცებისთვის არის დამახასიათებელი, განსაკუთრებით 30 წლის შემდეგ, თუმცა 20 წლის ასაკიდანაც შეიძლება დაიწყოს და ძალიან იშვიათად ბავშვთა ასაკშიც, რომელიც უკვე ცალკე სინდრომის სახით არის განხილული.
პოდაგრა ქალებშიც გვხვდება, შედარებით უფრო ნაკლები სიხშირით და უფრო მენოპაუზის შემდეგ.
- როგორი ნიშნებით ხასიათდება პოდაგრა საწყის ეტაპზე?
ჰიპერურიკემია, იგივე შარდმჟავა მარილების კონცენტრაციის მატება ზღვრულ ნორმაზე მეტად, შესაძლოა, კლინიკური გამოვლინებების გარეშე, ანუ ასიმპტომურად მიმდინარეობდეს. ე.ი. გვქონდეს შარდმჟავა მარილების მატება სისხლში, მაგრამ ხანგრძლივი დროის განმავლობაში პაციენტს არანაირი სიმპტომი აღენიშნებოდეს.
პოდაგრულ შეტევას ძირითადად, კლასიკური გამოვლინება ახასიათებს. იწყება მოწმენდილ ცაზე, ხშირად გამთენიისას. პაციენტი იღვიძებს ძლიერი ტკივილით. სახსროვანი ტკივილი მწვავე ხასიათისაა, გამოხატულია ადგილობრივი სიწითლე, შეშუპება, ტემპერატურის მომატება, მოძრაობის შეზღუდვა. სიმპტომების სიმწვავე მაქსიმუმს აღწევს 12-დან 24 საათამდე; შესაძლოა, გაგრძელდეს რამდენიმე დღიდან, რამდენიმე კვირამდეც კი. თუმცა პოდაგრულ შეტევას ზოგჯერ თვითგანკურნების ტენდენციაც ახასიათებს.
პოდაგრული შეტევის ყველაზე ტიპური ლოკალიზაცია გახლავთ ტერფის პირველი თითი; შესაძლოა სხვა სახსრების, მაგალითად, მუხლის სახსრის ანთებითი ხასიათის ტკივილითა და შეშუპებით გამოვლინდეს.
- რა კავშირშია პოდაგრასთან ტერფის შიდა მხარეს გაჩენილი, კოჟრის მსგავსი დეფორმაცია?
ამ მდგომარეობას არასწორად არქმევენ პოდაგრას. რეალურად ეს გახლავთ hallux valgus, რომელიც უპირატესად ქალებში გვხვდება და რასაც ტერფის დეფორმაცია და ბიომექანიკის დარღვევა ახასიათებს. ძირითადი მიზეზებია: ბრტყელტერფიანობა, ჭარბი წონა, მემკვიდრეობითი ფაქტორი, არაკომფორტული ფეხსაცმელი და სხვ. პოდაგრული ართრიტის დროს კი ადგილობრივად შეშუპების და დეფორმაციის მიზეზი სახსარში შარდმჟავა მარილების დაგროვებაა.
- როგორ პროგრესირებს დაავადება?
პირველი პოდაგრული ართრიტის შეტევა, შესაძლოა, ხანგრძლივი რემისიის ფაზაში გადავიდეს, ანუ განმეორებითი შეტევა, რამდენიმე წელიც კი აღარ გვქონდეს; თუმცა ეს ინტერვალები ძალიან ინდივიდუალურია და დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად დაბალანსებულია შარდმჟავა მარილების კონცენტრაცია სისხლში.
შემდგომი ეტაპი გახლავთ შარდმჟავა მარილების ჩალაგება ტოფუსების სახით, რაც ქრონიკული ტოფუსური პოდაგრულ ართრიტს წარმოადგენს. ამ დროს შარდმჟავა მარილები უკვე კალციფიცირებულია და კრისტალების სახით ლაგდება შემაერთებელ ქსოვილში; არა მარტო სახსრებში, არამედ შინაგან ორგანოებში, ყურის ნიჟარებში, სკლერაშიც კი. შეხებით უმტკივნეულოა, ხშირად შეუიარაღებელი თვალითაც ჩანს. ძვალში განვითარებული ტოფუსი რენტგენოლოგიურად ძალიან კარგად ვიზუალიზდება და „სახვრეტელას“ სიმპტომით არის ცნობილი.
- რატომ არის საზიანო ეს დიაგნოზი და მისი უყურადღებოდ დატოვება?
შარდმჟავა მარილების სიჭარბე სისხლში, არ არის მხოლოდ რევმატოლოგიური პრობლემა. გარდა იმისა, რომ შესაძლოა განვითარდეს სახსრების გამოხატული დეფორმაციები და ქვეამოვარდნილობები, შარდმჟავა მარილების სიჭარბე გახლავთ რისკ-ფაქტორი გულ-სისხლძარღვთა, თირკმელკენჭოვანი დაავადებების განვითარებისთვის და შესაძლოა, თირკმლის ქრონიკული უკმარისობის მიზეზიც გახდეს.
ეს გახლავთ ენდოკრინოლოგიური პრობლემაც, რადგან ასოცირდება მეტაბოლურ, ლიპიდური და ნახშირწყლოვანი ცვლის დარღვევასთან. შესაბამისად, ძალიან მნიშვნელოვანია სისხლში შარდმჟავას კონცენტრაციის ნორმალური დონის შენარჩუნება, რომ არ მოხდეს შემდგომი გართულებები.
„შარდმჟავა მარილების განსაზღვრა სისხლში“ შეტანილია რუტინულ კვლევებში, რადგან ჰიპერურიკემია გულ-სისხლძარღვთა და სხვა სისტემათა დაავადებების რისკ-ფაქტორს წარმოადგენ.
- მკურნალობა როგორია?
მკურნალობა, პირველ რიგში, მოიცავს შეტევის კუპირებას და შემდეგ ჰიპერურიკემიის მართვას, რომ შარმდჟავა მარილების ნორმალური კონცენტრაცია შევინარჩუნოთ სისხლში.
შეტევის კუპირება ნიშნავს, ტკივილის, შეშუპების მოხსნას, თავისუფალი მოძრაობის უზრუნველყოფას, თუმცა როგორც აღვნიშნეთ, შეტევამ შეიძლება გაიაროს რამდენიმე დღეში.
შეტევის კუპირებისთვის გამოიყენება ანთების საწინააღმდეგო საშუალებები და შერჩევა ხდება ინდივიდუალურად, პაციენტის ასაკის, თანმხლები დაავადებების და ანთებითი სახსრების რაოდენობის გათვალისწინებით. ეს გახლავთ ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული საშუალებები, სტეროიდული საშუალებები, შესაძლოა ჩატარდეს სახსარშიდა ინექცია;
შემდეგი ეტაპი გახლავთ შარდმჟავა მარილების სამიზნე ციფრის მიღწევა და მისი შენარჩუნება სისხლში. ტარდება მედიკამენტური მკურნალობა წარმოქმნილი მარილების კონცენტრაციის შემცირების ან მათი გამოყოფის გაძლიერებისთვის, ორგანიზმში რომ არ დაგროვდეს.
- როგორია კვებასთან დაკავშირებული რეკომენდაციები?
ყველაზე მნიშვნელოვანი, რითაც ვიწყებთ პაციენტის მართვას, არის დიეტა – რადგან პოდაგრა პურინული ცვლის დარღვევის შედეგია, კვების რაციონი უნდა იყოს სწორად შერჩეული. უნდა გამოირიცხოს პურინებით მდიდარი საკვები: ცხოველური ცხიმები, ზღვის და შებოლილი პროდუქტები, კონსერვები, ასევე პარკოსნები, ხორცის ნახარშები, წითელი ხორცი, შიგნეულობა.
ძალიან მნიშვნელოვანია ალკოჰოლის, განსაკუთრებით, ლუდის ამოღება რაციონიდან. ზოგჯერ პოდაგრული ართრიტის პირველი გამოვლინების პროვოცირება, სწორედ, ლუდის მიღებამ შეიძლება გამოიწვიოს.
