20-მდე პირი ფიზიკურად გაუსწორდა სტუდენტებს, რომლებმაც „ქართული ოცნების“ ხელმძღვანელის, ირაკლი კობახიძის ლექციის პარალელურად თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში საპროტესტო პლაკატის გაშლა სცადეს. სტუდენტებს სცემეს, დააგორეს კიბეებზე, მოგვიანებით კი ერთ-ერთ დაშავებულ სტუდენტს შეიარაღებულმა პირმა საავადმყოფოშიც მიაკითხა.
დღეს, 19 ივნისს, ირაკლი კობახიძემ განაცხადა, რომ თსუ-ში პოლიტიკური აქტიურობის ადგილი არ არის და არავის მისცემენ პოლიტიკური აქტიურობის შესაძლებლობას. არის თუ არა უნივერსიტეტებში პოლიტიკის ადგილი? – ამ თემაზე „ბათუმელები“ განათლების სპეციალისტს სიმონ ჯანაშიას ესაუბრა.
- ბატონო სიმონ, ირაკლი კობახიძე ამბობს, რომ „პოლიტიკის შეტანა სურთ თსუ-ში“, რომ ყველას შეუშლიან ხელს, ვინც პოლიტიკურ აქტიურობას შეეცდება. რამდენად შესაძლებელია უნივერსიტეტები დაიცალოს პოლიტიკისგან?
წარმოვიდგინოთ, რომ ახლა 1978 წელია და სახელმწიფო ამბობს, რომ უნივერსიტეტის სტუდენტები პოლიტიკისგან შორს უნდა იდგნენ და არ უნდა მონაწილეობდნენ პოლიტიკაში. ეს რომ ასე ყოფილიყო, დღევანდელი სახელმწიფო ენა შეიძლება ყოფილიყო რუსული.
მაშინ სწორედ ასეთმა სტუდენტურმა პროტესტებმა იმოქმედა სახელმწიფოს პოლიტიკაზე და ამის შედეგია ის, რომ რაღაცას მივაღწიეთ, რითაც ვამაყობთ დღეს.
უნივერსიტეტის გამიჯვნა პოლიტიკისგან დაახლოებით იგივეა, რომ უნივერსიტეტი გადავაკეთოთ სუპერმარკეტის მსგავს ორგანიზაციად, სადაც მიხვალ, რაღაცას იყიდი და წამოხვალ. არანაირი კავშირი საზოგადოებრივი ცხოვრების ფორმირებასთან ამ ორგანიზაციას არ ექნება.
უნივერსიტეტია სწორედ ის ადგილი, სადაც პოლიტიკური იდეები იბადება, სადაც მიმდინარეობს ინტელექტუალური მსჯელობა, როგორ უნდა იყოს მოწყობილი საზოგადოება. უნივერსიტეტის ფუნდამენტური როლი ახალგაზრდების მოქალაქეებად ჩამოყალიბებაა და მოქალაქედ ვერ ჩამოყალიბდები, თუ პოლიტიკისგან ხარ გამიჯნული, თუ უნივერსიტეტი არ არის ის სივრცე, სადაც პოლიტიკაზე მსჯელობენ აქტიურად. რა თქმა უნდა, გარკვეული წესების დაცვით.
მაგალითად, აშშ-ის საუკეთესო უნივერსიტეტებში, პოლიტიკური პარტიების კლუბებიც კი არსებობს, სადაც მოჰყავთ კანდიდატები და ძალიან ცხარე კამათი აქვთ ხოლმე.
ცხადია, უნივერსიტეტი არ უნდა იყოს რომელიმე პოლიტიკური პარტიის ინტერესების გამტარებელი, მაგრამ პოლიტიკურად აქტიური თუ არ იქნება, მაშინ პოლიტიკურად აქტიურად ჩაითვლებიან მხოლოდ პარტიები და ის ანგაჟირებული ხალხი, რომლებიც პირდაპირ სარგებელს იღებს პოლიტიკაში მონაწილეობით და არა საზოგადოება, რომელიც საზოგადოებრივ სარგებელს უნდა იღებდეს.
ის, რასაც დღევანდელი ხელისუფლება ცდილობს, ეს არ არის მათი მოგონილი, გამოცდილი მოდელია, რომ საგანმანათლებლო დაწესებულება გამოეთიშოს პოლიტიკას. ეს სწორედ იმისთვისაა, რომ ხელისუფლებამ შეძლოს აკონტროლოს საზოგადოება, რომ ინტელექტუალური ცენტრები არ მონაწილეობდნენ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში და მთავარი ასპარეზი დარჩეთ პოლიტიკოსებს.
- თსუ-ში სტუდენტების ცემით რის დემონსტრირებას ცდილობს „ქართული ოცნება“?
ასეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ რადგან მარტის აქციების დროს ბევრი ახალგაზრდა იყო გამოსული მმართველი პარტიის პოლიტიკის წინააღმდეგ, პარტიამ გადაწყვიტა, როგორმე შეზღუდოს უნივერსიტეტებში ახალგაზრდების პოლიტიკური აქტივობა.
ცდილობს სტუდენტების დისკრედიტაციას, ადრე იყო ის, რომ, მაგალითად, თავს დაესხა „საქართველოს უნივერსიტეტს“, „ფრანკლინის კლუბს“, რომელიც ასევე დაკავშირებულია უნივერსიტეტთან, შემდეგ თავს დაესხა ილიას უნივერსიტეტის რექტორს. ახლა ცდილობს ფიზიკური ძალის გამოყენებით გააჩეროს სტუდენტების პროტესტი.
თსუ-ში ვნახეთ, რაც იყო – ჯერ უნივერსიტეტის შიგნით დაესხნენ თავს სტუდენტებს, შემდეგ კი უნივერსიტეტის გარეთ. საავადმყოფოში მივიდა შეიარაღებული პირი და იქაც ცდილობდა სტუდენტის დაშინებას. ცდილობენ პოლიტიკური კონტროლი დაამყარონ ყველა იმ ინსტიტუციაზე, რომლებიც ახალგაზრდებთან მუშაობენ.
ამის ნაწილია სკოლების კონტროლის სურვილიც. ვხედავთ, მაგალითად, ძალოვანი სტრუქტურების მონაწილეობას დირექტორების არჩევნებში, სადაც სუს-ი უკვე დიდი ხანია ერევა – ჯერ ბაინდერების შერჩევაში და შემდეგ მოქმედი დირექტორების მუშაობაშიც.
- რას იტყვით სიძულვილის ენაზე, რომლითაც ისინი ახალგაზრდებზე საუბრობენ?
სტუდენტების დისკრედიტირებას იმისთვის ცდილობენ, რომ ახალგაზრდებისგან წამოსული ნებისმიერი პროტესტი აღქმული იყოს, როგორც ქვეყნის გარედან შემოსული. ჰომოფობიური განცხადებებით კი ცდილობენ ახალგაზრდების რაღაც ჯგუფს მიაწებონ იარლიყი, რომელიც არ არის პოპულარული საზოგადოებაში. ასე ცდილობენ კონტროლს.
ეს არ არის მხოლოდ ახალგაზრდების კონტროლის სურვილი, ზოგადად ყველა სფეროს კონტროლს ცდილობს ხელისუფლება, მათ შორის სახელოვნებო, სამეცნიერო, აკადემიური, სპორტული და ასე შემდეგ. აბსოლუტურად ყველაფრის.
- თქვენ თქვით, რომ უნივერსიტეტების პოლიტიკისგან გამიჯვნის მცდელობა არ არის „ქართული ოცნების“ მოგონილი, გამოცდილი მეთოდიაო ამბობთ, სად იმუშავა ამ მეთოდმა, მაგალითად, რუსეთში?
ეს არ არის მხოლოდ რუსეთის მიდგომა, ყველგან მუშაობს, სადაც პოლიტიკოსები ცდილობენ, რომ საზოგადოება იყოს პასიური და მხოლოდ მათ მიეცეთ ფართო ასპარეზი იმისთვის, რომ რაც შეიძლება გაუმჭვირვალედ მართონ ქვეყანა თუ ორგანიზაციები.
უნივერსიტეტი უნდა იყოს ადგილი, სადაც რეალურად აფასებენ იმ პოლიტიკურ ნაბიჯს, რაც არა მხოლოდ ჩვენს საზოგადოებაში, არამედ სხვა საზოგადოებაშიც ხდება.
ცხადია, ჩვენი უნივერსიტეტები არ უნდა იყოს შეზღუდული ეროვნული პრობლემებით და იმის მცდელობა, რომ ისინი პოლიტიკურ ცხოვრებას ჩამოშორდნენ დამახასიათებელია მემარჯვენე პოლიტიკოსებისთვის, რომლებიც ამტკიცებენ, რომ უნივერსიტეტებში ხდება ახალგაზრდების პოლიტიკური ინდოქტრინაცია. რეალურად ეს არის უნივერსიტეტის დისკრედიტაციის მცდელობა, რომ უნივერსიტეტი არ იყოს მიზიდულობის ადგილი საზოგადოებისთვის.
მაგალითად, როცა სახელმწიფომ გელათის პრობლემა ვერ მოაგვარა, ამის მოგვარება გადაიბარა ეკლესიამ. თავისთავად პრობლემა კი არ არის, რომ ეს საპატრიარქომ გადაიბარა, შეიძლება ამასაც ჰქონდეს დადებითი ეფექტი, მაგრამ პრობლემა ის არის, რომ უნივერსიტეტების ადგილი არ ყოფილა ამ დისკუსიაში, როგორ უნდა მოხდეს, ვთქვათ, კონკრეტული ძეგლის რეაბილიტაცია. ეს არ ხდება შემთხვევით, რადგან ისეთი საგანმანათლებლო სისტემა გვაქვს, სადაც უნივერსიტეტები ყიდვა-გაყიდვის ადგილად მიიჩნევა.
- კონსერვატორიზმს რომ იბრალებენ, ის ულტრა-მემარჯვენე ჯგუფები კობახიძის რიტორიკას იმეორებენ, რომ თურმე უნივერსიტეტებში ახალგაზრდებს რევოლუციისთვის ამზადებენ. თქვენ რას ფიქრობთ ამაზე?
ეს განცხადებები ერთი ჯაჭვია მოვლენების, როცა ხელისუფლების ყველა სატელიტი ებრძვის იმ ადამიანებს, რომლებსაც გავლენა აქვთ და მუშაობენ ახალგაზრდებთან.
ლევან ბერძენიშვილზე თავდასხმაც ამ ჯაჭვის ერთ-ერთი ნაწილია.
ფრანკლინის კლუბზე თავდასხმა, „გირჩის“ საზაფხულო ბანაკზე თავდასხმა და ასე შემდეგ. ამ თავდასხმებით უნდათ აჩვენონ, რომ ეს ხალხი საფრთხეა საზოგადოებისთვის. შესაძლოა მართლა სჯერა ზოგს ამ საფრთხის არსებობის. იმის, რომ პირდაპირ საზაფხულო ბანაკში, ან რაიმე სკოლაში, ან უნივერსიტეტში შეიძლება მოამზადო ახალგაზრდები რევოლუციისთვის ან რაღაც ძალადობრივი გადატრიალებისთვის.
რადგან კანონი იცავს გამოხატვის უფლებას და ამ პროცესებს ვერ უპირისპირებენ კანონიერ საშუალებებს, ვერც ისეთი კანონი მიიღეს, რომლითაც შეზღუდავდნენ მათ აქტივობას, ისეთი, რომლის მიღების მცდელობაც ჰქონდათ მარტში, ახლა გადავიდნენ ფიზიკური ძალის გამოყენებაზე.
- თავის დროზე რუსეთშიც ასე დაიწყო არა რეჟიმის გაძლიერება? ჯერ სოციალური სივრცის კონტროლი დაიწყეს, შემდეგ სახელოვნებო წრეების, შეაღწიეს უნივერსიტეტებში და ბოლოს მიიღეს კანონი, რომელიც, ფაქტობრივად, კლავდა დემოკრატიას.
ჩვენ უნდა დავფიქრდეთ იმაზე, რატომ არ მოგვწონდა საბჭოთა კავშირი. იმიტომ კი არა, რომ წითელი დროშები ჰქონდათ ან ნამგალი და ურო იყო გამოსახული ამ დროშაზე, არამედ იმიტომ, რომ ყველა ინსტიტუციას, ყველა საზოგადოებრივი ცხოვრების ფორმას აკონტროლებდა სახელმწიფო. ის წყვეტდა, როგორი უნივერსიტეტი უნდა გვქონოდა, როგორი კინო უნდა გადაგვეღო, სახელმწიფო წყვეტდა მუზეუმში, უნივერსიტეტში რა უნდა ესწავლებინათ, როგორ მოიქცეოდა სტუდენტი, სახელმწიფო წყვეტდა სკოლაში რა შინაარსი უნდა ესწავლათ და ასე შემდეგ.
სახელმწიფო უზღუდავდა ადამიანებს დემოკრატიულად განვითარების შანსებს. იმისთვის, რომ ეს თავისუფლება შევინარჩუნოთ, მე მგონი პასუხი უნდა მოვთხოვოთ ხელისუფლებას, თუ ის არადემოკრატიულ გზებს მიმართავს.
მაგალითად, მაშინ, როცა კობახიძე ამბობს სტუდენტების შეზღუდვასთან დაკავშირებით, ან კინოცენტრის პრიორიტეტების შესახებ. ეს ყველაფერი უნდა განვსაჯოთ დემოკრატიის პრიზმიდან.
თუ „ქართული ოცნება“ ანტიდემოკრატიულია, მაშინ ანტიდემოკრატიული ძალების შეზღუდვა უნდა მოხდეს იმ დემოკრატიული ჩარჩოებით, რაც გვაქვს – არჩევნებით, სახალხო პროტესტებით თუ სხვა მეთოდით.
- რა ლოგიკით ითხოვს კობახიძე უნივერსიტეტის პოლიტიკისგან დაცლას, როცა თვითონ პოლიტიკოსია და თავად აქვს შეხება სტუდენტებთან?
მაგ ლოგიკით ის ამბობს, რომ უნივერსიტეტში როცა ვარ, მე არ ვარ პოლიტიკოსი, რაც შეუძლებელია. აქ მომექეცით როგორც პროფესორს და ქუჩაში რომ გავალ, მერე მომექეცით როგორც პოლიტიკოსს, ეს დაახლოებით იგივე მოთხოვნა იქნება, კობახიძემ რომ თქვას, პარლამენტში როცა ვარ, ცოდნას ნუ მთხოვთ, იმიტომ, რომ ცოდნა მე მხოლოდ უნივერსიტეტში ყოფნის დროს მომეთხოვებაო. ეს აბსურდია თავისთავად – გამიჯვნა საკუთარი ცხოვრებისა და საკუთარი როლის.
- „პოლიტიკაში არ ვერევი“ – ამ მიდგომის დამკვიდრებას აქტიურად ცდილობენ სკოლებშიც. იქნებ განმარტოთ, რატომ არის ეს არასწორი პოზიცია და რატომ ეხება პოლიტიკა რეალურად ყველას?
ამას წინათ მქონდა ინტერვიუ განათლების ერთ-ერთ უცხოელ სპეციალისტთან, რომელიც ჰყვებოდა, რომ როცა მასწავლებლებს გვქონდა დაბალი ხელფასები, შევქმენით საინიციატივო ჯგუფი, რომელმაც ჩამოიარა სოფლებში და მასწავლებლებს მოუწოდა შესულიყვნენ ადგილობრივი თვითმმართველობის საკრებულოებში იმისთვის, რომ გავლენა ჰქონოდათ სახელმწიფოზე, რომ მომატებოდათ ხელფასი და უკეთესი სამუშაო პირობები ჰქონოდათო.
ეს არის პოლიტიკის წარმოების სწორი გზა: როცა შენ რაღაც პრობლემა გაქვს და გინდა ეს პრობლემა გადაჭრა, ან შენს წარმომადგენელს პოულობ, რომელიც იბრძოლებს შენი იდეების მისაღწევად, ან შენ თვითონ შედიხარ ამ პროცესში.
უამრავი მაგალითი გვაქვს, როდესაც უნივერსიტეტის პროფესორები მონაწილეობდნენ პოლიტიკურ პროცესებში, პრეზიდენტებიც გახდნენ და პრემიერ-მინისტრებიც. ამით უარი არ უთქვამთ საკუთარ აკადემიურ წარსულზე, ეს ჩვეულებრივი ამბავია.
თუ სკოლას, უნივერსიტეტს უნდა, რომ უკეთესი განათლების პოლიტიკა იყოს ქვეყანაში, მაშინ უნდა ჩაერიოს პოლიტიკაში.
ეს იმას კი არ ნიშნავს, რომ ბავშვებს მოუწოდოს რომელიმე პარტიის მხარდაჭერისკენ, არამედ იმსჯელოს იმ იდეებზე, რომლებიც აკლია ჩვენს პოლიტიკას და ადვოკატირება მოახდინოს იმ ცვლილებების, რომლებიც აუცილებელია ამ ქვეყანაში. ეს არის პოლიტიკაში ჩარევა.
მაგალითად, თუ გვინდა გვქონდეს უკეთესი სახელმძღვანელოები და ვმსჯელობთ რა პრობლემები აქვს დღევანდელ სახელმძღვანელოს, ეს არის პოლიტიკაში ჩარევა. ჩვენთან პოლიტიკაში ჩარევა რატომღაც ჰგონიათ ის, რომ ისხდნენ საარჩევნო შტაბში.
საზოგადოების კონტროლის ფორმაა, როცა უნდათ, რომ მოწყვიტონ ადამიანები პოლიტიკას და მოუწოდებენ სხვადასხვა ინსტიტუტს არ ჩაერიონ იმ ძირითად პროცესში, რომელიც არის განმსაზღვრელი საზოგადოების განვითარების.
დემოკრატია გულისხმობს საზოგადოების ფართო ჩართულობას პოლიტიკურ პროცესებში. თუ შენ საზოგადოებას ეუბნები, თან იმ ნაწილს, ვინც ცოდნას ავრცელებს, ქმნის, იკვლევს, შეიმუშავებს და ორგანიზებას უწევს ამ ცოდნის გავრცელებას, რომ არ ჩაერიოს პოლიტიკაში, აბა, ვინ უნდა ჩაერიოს? მხოლოდ პარტიული მუშაკები?
- რა რეაქცია უნდა ჰქონდეთ ამ ყველაფერზე უნივერსიტეტებს?
როცა თსუ-ს რექტორმა თანამდებობა დატოვა, მადლობა გადაუხადა პრემიერ-მინისტრმა. აი, რა შუაში იყო პრემიერ-მინისტრი უნივერსიტეტის რექტორთან?
მისი დანიშნული იყო, თუ დაფინანსებული? რა კავშირი ჰქონდა, მაგრამ ეს სტრუქტურულად პრემიერ-მინისტრსაც ასე ესმის და საუნივერსიტეტო საზოგადოებაც ვერ ხედავს პრობლემას, რომ ასეთ დაქვემდებარებაში იყოს. ელიან, რომ ამისგან რაღაც სარგებელს მიიღებენ. სინამდვილეში, სარგებლის ნაცვლად იღებენ კონტროლს, რითაც შემდეგ იზღუდება მათი არა მხოლოდ გამოხატვის თავისუფლება, არამედ კვლევის, მოქმედების თავისუფლება და სხვა.
დღეს პოლიტიკოსები წყვეტენ, რომელ მეცნიერს რომელ მუზეუმში შეუძლია იკვლიოს ის მემკვიდრეობა, რომელიც ამ მუზეუმებში ინახება, ეს არის დაუშვებელი. სუსტები არიან რექტორები.
სტუდენტებს კი ყოველთვის აქვთ ძალა და მათი გაკონტროლება შეუძლებელია, თუ მაინც და მაინც არ დააშინე. საბჭოთა რეჟიმებშიც კი შეეძლოთ სტუდენტებს პროტესტის გამოეთქვათ და ყოველთვის არსებობდა და იარსებებს ასეთი ხალხი.
