„საბჭოთა ქართველებმა ენისთვის ბრძოლა მოიგეს“, – ამ სათაურით გამოუქვეყნებია სტატია The New York Times-ს 1978 წლის 18 აპრილს, გაზეთის მეორე გვერდზე. გაზეთის გაციფრულებული ვერსია The New York Times-ის საარქივო მასალებში ინახება.
როგორც სტატიაში ვკითხულობთ, 1978 წლის 14 აპრილის დემონსტრაციას თბილისში შესწრებიან ადვოკატები ნიუ იორკიდან, რომლებმაც გამოცემას ნანახის შესახებ უამბეს.
გთავაზობთ სტატიის თარგმანს ქართულად.
_____
ფოტო: New York Times, „საბჭოთა ქართველებმა ენისთვის ბრძოლა მოიგეს“, The New York Times, 1978 წლის 18 აპრილი.
„მოსკოვი, 17 აპრილი. დედაქალაქ თბილისში გამართული საპროტესტო აქციის შემდეგ, საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის ხელისუფლებამ, ადგილობრივების პატრიოტული გრძნობებისადმი უჩვეულო დათმობით, ქართული სახელმწიფო ენად აღადგინა.
კონსტიტუციის პროექტში, რომელიც 24 მარტს გამოქვეყნდა, გამოტოვებული იყო მუხლი, რომელიც აზუსტებდა ქართულს, როგორც ოფიციალურ ენას. როდესაც რესპუბლიკის უზენაესი საბჭო, საკანონმდებლო ორგანო, პარასკევს პროექტის განსახილველად შეიკრიბა, ასობით ადამიანი პროტესტის ნიშნად მთავრობის შტაბ-ბინისკენ გაემართა. მომდევნო დღეს [კონსტიტუციას] ტექსტს მუხლი ჩაემატა.
როგორც გუშინ თბილისში გაზეთი „ზარია ვასტოკა“ წერდა, [კონსტიტუციის] მუხლი ამბობს: „საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის სახელმწიფო ენა ქართულია“. ახალი მუხლი გასწორდა თითქმის ზუსტად ისე, როგორც 1937 წლის დოკუმენტშია.
ამ ქვეყანაში ხალხის უკმაყოფილების დემონსტრირებაზე ასეთი დათმობა უჩვეულოა. მაგრამ მიიჩნევა, რომ ეთნიკური გრძნობა ქართველებში, რომლებიც საქართველოში რუსებს თითქმის რვაჯერ აღემატებიან, უფრო ძლიერია, ვიდრე სხვა ძირითადი ეთნიკური ჯგუფების უმეტესობაში, რომლებიც შედიან საბჭოთა კავშირის 15 რესპუბლიკაში.
„ზარია ვასტოკას“ ოფისებში დღევანდელი სატელეფონო ზარის პასუხად უყოყმანოდ დაადასტურეს ცვლილება ახალ კონსტიტუციაში. „ყველაფერი ისე დარჩება, როგორც ადრე იყო“, – თქვა ერთ-ერთმა რედაქტორმა.
ფოტო: სქრინშოთი The New York Times-ის არქივიდან
დღეს ორმა ნიუ-იორკელმა ადვოკატმა, რომლებიც პარასკევს თბილისის სტუმრები იყვნენ, განაცხადეს, რომ ისინი ვიზიტით იმყოფებოდნენ ქალაქის განაპირას მდებარე ქარხანაში, როდესაც დემონსტრანტები ქალაქის ცენტრში, მთავრობის შტაბ-ბინასთან შეიკრიბნენ. ადვოკატების – რობერტ ბ. მაკკეისა და ერიკ რაგმანის თქმით, როგორც მათ მოგვიანებით აუხსნეს, დემონსტრანტები, რომლებიც გამოვიდნენ „მშობლიური ენის“ მოთხოვნის სლოგანებით, ძირითადად თბილისის უნივერსიტეტის სტუდენტები იყვნენ.
საბჭოთა ჟურნალისტმა დაგვიდასტურა, რომ საპროტესტო აქცია გაიმართა. მან თქვა, რომ დემონსტრანტებთან სალაპარაკოდ ქართული პარტიის თავმჯდომარე ედუარდ შევარდნაძე გამოვიდა.
„გვითხრეს, რომ მან დემონსტრანტებს ასე მიმართა: „ჩემო შვილებო, რას აკეთებთ?!“. ზოგიერთმა კი მას შეაგინა“, – თქვა ბატონმა მაკკეიმ.
ამერიკელის თქმით, მოგვიანებით მას უთხრეს, რომ ბატონი შევარდნაძე ისევ გამოვიდა [სტუდენტებთან] და განაცხადა, რომ ქართულ ენას სტატუსი შეუნარჩუნდება.
კრეიგ რ. უიტნი სპეციალურად The New York Times-ისთვის.
1978 წლის 18 აპრილი.“
