უკრაინის საკონსულო, სადაც საპატიო კონსული, როსტომ ნაკაშიძე მუშაობს, ბათუმში მდებარეობს, საიათნოვას ქუჩაზე. მას შემდეგ, რაც რუსეთი უკრაინის ტერიტორიაზე შეიჭრა, საკონსულოს სულ უფრო და უფრო მეტი უკრაინის მოქალაქე მიმართავს.
რას ფიქრობს უკრაინის საპატიო კონსული საქართველო-უკრაინის, რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებზე, როგორია უკრაინიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა სტატისტიკა – ამ და სხვა საკითხებზე „ბათუმელები” უკრაინის საპატიო კონსულს, როსტომ ნაკაშიძეს ესაუბრა.
- ბატონო როსტომ, უკრაინის რამდენი მოქალაქეა ახლა ბათუმში და მთლიანად საქართველოში, თქვენი მონაცემებით? ვგულისხმობთ უკრაინიდან რუსეთის შეჭრის შემდეგ წამოსულ მოქალაქეებს.
საქართველოში უკრაინის 100 000-ზე მეტი მოქალაქე შემოვიდა ომის დაწყების შემდეგ. მათგან 27-28 ათასი დარჩა ჩვენს ქვეყანაში. ქალაქ ბათუმში უკრაინის ათი ათასამდე მოქალაქეა ახლა.
- როგორია უკრაინიდან შემოსვლის დინამიკა, თანდათან უფრო მეტი ადამიანი შემოდის საქართველოში ომის მიმდინარეობის პარალელურად, თუ პირიქით, იკლო ამ ნაკადმა?
საქართველოში შემომსვლელი უკრაინის მოქალაქეების ნაკადმა იკლო, მაგრამ არ შეჩერებულა. თუმცა მე ზუსტი სტატისტიკა არ მაქვს, მხოლოდ ბათუმში შემომსვლელების შესახებ მაქვს ინფორმაცია.
ბათუმში კი ნაკადი არ ჩერდება. უკრაინას მითითებული აქვს იმ პირების შესახებ ქართული მხარისთვის, ვინც საქართველომ არ უნდა შემოუშვას საკუთარ ტერიტორიაზე. მათ უკრაინის პასპორტები აქვთ, მაგრამ 2014 წლის შემდეგ ცხოვრობდნენ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე დონეცკისა და ლუგანსკის ოლქებსა და ყირიმში.
საქართველო, ცხადია, ასრულებს ამ რეგულაციებს. თუმცა ჩემი აზრია, რომ უკრაინის ოკუპირებულ ტერიტორიებზეც არის ხალხი, ვისი იქ ყოფნაც არ ნიშნავს, რომ რეჟიმს ეთანხმებიან, ზოგიერთს წასასვლელი არსად აქვს და არც შესაძლებლობა აქვს სადმე წასვლის.
ზოგმა ვერ დატოვა მოხუცი მშობლები, მძიმედ დაავადებული ოჯახის წევრები და ა.შ. ეს ნაკადიც კი მოდის ახლა უკრაინიდან. ეს პროცესი არ ჩერდება. არც ჩემი ტელეფონი ჩერდება. მირეკავს უკრაინის უამრავი მოქალაქე, ვისაც წამოსვლა უნდა და ჩვენ აქედან ვეხმარებით ლოჯისტიკაში, ვაკვალიანებთ, თუ რა ელემენტარული საბუთები წამოიღონ თან და ა.შ.
ზემო ლარსიდან გადმოვიდა ბევრი, კერძოდ, ხერსონიდან, მარიუპოლიდან, ზაპოროჟიიდან, მელიტოპოლიდან მომავალი უკრაინელები – რუსეთის გავლით, სხვაგვარად უკრაინიდან ვერ გამოდიოდნენ.
მათ, მოგეხსენებათ, რუსეთში უწევთ ფილტრაციის ბანაკების გავლა, დიდი სირთულეების გადალახვა. როგორც მოგახსენეთ, ნაკადი დაძრულია ახლა დონეცკიდან და ლუგანსკიდან.
- თუ არის საკმარისი ის რესურსი, რასაც საქართველოს მთავრობა გამოყოფს აქ მყოფი უკრაინელი ლტოლვილებისთვის? აჭარის ტურიზმის დეპარტამენტმა უკრაინის 1000-მდე მოქალაქეს გამოუყო დროებითი საცხოვრებელი 22 სასტუმროში. ხუთ თვეში კი მათ სასტუმროები დაატოვებინეს და შემდეგ მხოლოდ იმ ადამიანებს დაენიშნათ 300-ლარიანი ყოველთვიური დახმარება, რომლებმაც სასტუმრო დატოვეს. დახმარების მიღმა დარჩნენ ომს გამოქცეული უკრაინელები, რომელთაც სხვების მსგავსად სჭირდებოდათ დახმარება თავშესაფრის მოსაძიებლად.
საქართველომ იმის მაქსიმუმი გააკეთა უკრაინელი ლტოლვილებისთვის, რაც შეეძლო. მინდა აღვნიშნო, რომ იყო დაგვიანებული რეგისტრაციის პრობლემაც, ბევრი არ დარეგისტრირდა დროულად ჯანდაცვის სამინისტროსა და სოციალური დაცვის სააგენტოში. უკრაინის ბევრი მოქალაქე დარჩა ამ დახმარების გარეშე. მათ შორის ისეთებიც, ვინც სასტუმროში დააბინავა ტურიზმის დეპარტამენტმა და მერე ამ თავშესაფრის დატოვება მოუწიათ.
იყო ბევრი შემთხვევა, როცა თურქეთის საზღვარს კვეთდნენ საქართველოში ჰუმანიტარული წესით შემოსული უკრაინის მოქალაქეები. როცა ამ ნიშნით ხარ შემოსული ქვეყანაში და კვეთ შემდეგ სხვა ქვეყნის საზღვარს, ეს ბაზაში ჩანს და თუნდაც 15 წუთით დატოვო საქართველო და მერე უკან მობრუნდე, შენი ჰუმანიტარული სტატუსი ეჭვქვეშ დგება.
300-ლარიანი დახმარება გაიცა ამის მსგავსი გარკვეული კრიტერიუმებითაც, მათ შორის: გაიცა მათზე, ვისთვისაც ეს სასიცოცხლო აუცილებლობა იყო.
თითქმის იმდენივეს უხდის საქართველოს სახელმწიფო უკრაინელ ლტოლვილებს, რასაც საკუთარ სოციალურად დაუცველებს, თანაბრად ექცევა, ამ ქვეყნის მოქალაქეების მსგავსად.
ზოგიერთს აქვს შესაძლებლობა, ზოგიერთს კი აღარც აღარაფერი გააჩნია ამ ქვეყანაზე, არც სახლ-კარი. რა თქმა უნდა, საკმარისი და სამყოფი არ არის დახმარება, მაგრამ საქართველოს ბიუჯეტის გათვალისწინებით, მიმაჩნია, რომ მაქსიმუმს აკეთებს ჩვენი ქვეყანა.
- საკონსულოში რა თხოვნით მოგმართავენ უკრაინელი ლტოლვილები ძირითადად?
მე მარტო ვერაფერს შევძლებდი. მეხმარებიან ჩემი თანამშრომლები. მოდის ყველა. ბევრს აქვს ჯანმრთელობის პრობლემა და სჭირდებათ სამედიცინო მხარდაჭერა. უმრავლესობას აქვს ფინანსური პრობლემები, დაბინავების პრობლემა და ა.შ.
ვინც აქტიურია და ახალგაზრდაა, რეგისტრირდება სხვადასხვა საერთაშორისო ფონდის პროგრამებში. მაგრამ შედარებით ასაკოვნები, ვისაც არ აქვს წვდომა გაჯეტებსა და ინტერნეტზე, ცუდ დღეში არიან, თუ არ ჰყავთ გვერდით ვინმე დამხმარე, ვინც გაარკვევს ფორმალურ საკითხებში.
საერთაშორისო ფონდებიდან მნიშვნელოვან საქმიანობას ეწევიან უკრაინელებისთვის საქართველოში „ვორლდ ვიჟენი“ და „ქეა კავკასია“, მაგრამ ეს ზღვაში წვეთია და ძალიან გაგვიჭირდება მანამ, სანამ აქ მყოფი უკრაინელებისთვის არ გამოჩნდებიან დონორები გაეროს, წითელი ჯვრის, იუნისეფის სახით.
- რუსეთ–საქართველოს ურთიერთობას როგორ შეაფასებდით რუსეთ-უკრაინის ომის ფონზე?
რუსეთის მოქალაქეებთან გვიწევს ურთიერთობა. ორი განცხადება ჰქონდა რუსეთს საქართველოზე: ლავროვმა თქვა, რომ თუ ასე გავაგრძელებთ, საქართველო-რუსეთს შორის შესაძლოა ფრენები აღდგეს და მეორე განცხადებით შეგვაქეს – კარგია, რომ საქართველო ევროპის კარნახით არ მოქმედებსო. ჩვენთვის სახეიროს ამ განცხადებებში ვერაფერს ვხედავ.
- ბოლო მონაცემებით, საქართველოში რუსეთის თითქმის მილიონ-ნახევარი მოქალაქე შემოვიდა, იძენენ უძრავ ქონებას, იწყებენ ბიზნესს და ა.შ. თქვენი აზრით, რა რისკებს შეიცავს რუსეთის მოქალაქეების მასობრივი შემოსვლა საქართველოში?
ცხადია, არის საფრთხე, ბევრი მოქალაქეა რუსეთიდან შემოსული. ბათუმში ეს აშკარაა, რადგან პატარა ქალაქია.
გასაგებია, რომ მუშაობს სასტუმროები, კვების ობიექტები, ტაქსის სერვისი, გაიზარდა ფულის ბრუნვა, მაგრამ მიმაჩნია, რომ ეს ფინანსური ექსპანსიაა.
ვხუჭავთ თვალს, რომ იმუშაოს კაფეებმა, რესტორნებმა, სასტუმროებმა. საქართველოში, დავუშვათ, არის 150 ათასი ახალი ბინა და ამ ბიზნესს სურს გაყიდვა ამ ყველაფრის, არ აქვს მნიშვნელობა რუსეთის მოქალაქეზე, უკრაინის თუ ბელარუსის.
თუ იმას ვიტყვით, რომ უძრავი ქონების მიყიდვით მათ, როგორც მომხმარებლებს, არ უნდა მოვემსახუროთ, მაშინ კაფე-რესტორნებსაც უნდა ვუთხრათ, რომ არ მოემსახურონ, ტრანსპორტი და სასტუმროები არ უნდა მოემსახურონ. ეს ძალიან რთული იქნება, როგორ უნდა მოხერხდეს ეს.
უკრაინაში ომია, მე არ ვაძლევ თავს უფლებას, ვიარო კაფე-რესტორნებში. იუბილე მქონდა ახლახან და თავს არ მივეცი უფლება, თუნდაც ძალიან ახლო მეგობრებთან ერთადაც კი წავსულიყავი სადმე.
- ბალტიისპირეთის ქვეყნებმა შენგენის ვიზის მქონე რუსეთის მოქალაქეები არ შეუშვეს საკუთარ ტერიტორიაზე, ჩვენ შემთხვევაში რუსეთის მოქალაქეების უკონტროლო ნაკადები შემოდის. რას ფიქრობთ ამ პრაქტიკის მართებულობაზე?
რუსეთში მილიონნახევარი ქართველი ცხოვრობს, აქ შემოსულებს შორის მათი დიდი ნაწილია. ბევრს ორმაგი მოქალაქეობა აქვს, ეთნიკურად ქართველია, ან რაღაც კავშირები აქვს საქართველოსთან. გარდა ამისა, მე როგორც ვიცი, საზღვარზე გასაუბრებით კონტროლდებიან შემომსვლელები. „აფხაზეთი საქართველოა? ცხინვალი საქართველოა?“ – ეკითხებიან მათ.
ზოგიერთი შემოდის ქართული გვარით, მაგრამ აღარაფერი აქვს ქართველის, გარდა გვარისა, როგორ უნდა გააკონტროლო მათი დამოკიდებულებები?!
ადამიანი შემოდის, ამბობს, რომ ომში წასვლა არ უნდა და გამოიქცა, საქართველოს რეგულაციებით ვიზა არ სჭირდება, არაფერი სჭირდება და შემოდის, რის ნიადაგზე არ შემოუშვებ? რომელიმე მათგანი რომ წავიდეს საერთაშორისო სასამართლოში, შესაძლოა მოიგოს ადამიანის უფლებების დარღვევისთვის.
- უკრაინის პრეზიდენტმა, ვოლოდიმირ ზელენსკიმ საქართველოდან ელჩი – იგორ დოლგოვი გაიწვია გასული წლის მარტში „მოხალისეების არგამოშვებისა და სანქციებთან დაკავშირებით ამორალური პოზიციის გამო“. როგორ ფიქრობთ, რა შემთხვევაში დააბრუნებს უკრაინა ელჩს საქართველოში?
ეს რთული საკითხია, ჩემს კომპეტენციაში არ შედის ამაზე რაიმე განცხადების გაკეთება, თუმცა აღვნიშნავ, რომ დოლგოვი ძალიან გამოცდილი დიპლომატია. პირველ სექტემბერს დატოვა მან საქართველო.
ზელენსკი საქართველოში ელჩს დააბრუნებს, რა თქმა უნდა.
- რას გულისხმობდა, თქვენი შეფასებით, საქართველოში უკრაინის ელჩის მოვალეობის შემსრულებელი კასიანოვი, როცა საქართველოდან უკრაინელების შესაძლო გაყვანაზე ისაუბრა, რუსეთ-საქართველოს შორის ფრენების აღდგენის შემთხვევაში?
ამას დიდი გამოხმაურება მოჰყვა სოციალურ ქსელებში. აქ მყოფი უკრაინელები წერდნენ, რომ საქართველოში არ გრძნობენ საფრთხეს. ერთ-ერთი უსაფრთხო ქვეყანაა ჩვენთვისო, აღნიშნავდნენ, რასაც ვეთანხმები – დღესდღეობით ასეა.
ეს ალბათ უბრალოდ რიტორიკაა ელჩის მოვალეობის შემსრულებლის მხრიდან.
- გასული წლის აპრილში უკრაინის თავდაცვის სამინისტროს მთავარმა სადაზვერვო სამმართველომ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ საქართველოს „პოლიტიკური ხელმძღვანელობა“ ხელს აფარებს კონტრაბანდისტების საქმიანობას, რომელთა საშუალებითაც რუსეთი თავს არიდებს დასავლეთის სანქციებს. თქვენ როგორ შეაფასებდით საქართველოს ხელისუფლების დამოკიდებულებებს უკრაინის ომის მიმართ მათივე განცხადებების მიხედვით?
როცა კეთდება განცხადება, ვფიქრობ, აუცილებლად უნდა იყოს ეს განმტკიცებული ფაქტებით. ამ განცხადების მერე თითქმის ერთი წელი გავიდა და მტკიცებულებები არ არსებობს. რაღაც დროის გასვლის შემდეგ გვეცოდინება ალბათ ზუსტი პასუხი, რა როგორ მოხდა.
თუ მუშაობს უკრაინის დაზვერვა, ცხადია, მუშაობს საქართველოს დაზვერვაც, უსაფრთხოების სამსახური და შსს. ყველაფერზე პასუხის მისაღებად ცოტა დრო უნდა გავიდეს, რომ გამოაშკარავდეს რეალობა.
- როგორ შეცვალა ომმა საკონსულოს დღის წესრიგი? როგორი იყო თქვენი ყოველდღიურობა სამსახურში ომამდე და ომის შემდეგ.
საკონსულოს ყოველთვის მომართავდნენ უკრაინის მოქალაქეები. ცხადია, ახლა ყველაზე დაძაბული დრო გვიდგას. ჯერ იყო და კოვიდის დროს უკრაინის მოქალაქეები ვერ მივაბარეთ მშობლიურ მიწას და დავკრძალეთ საქართველოში.
ომის დროს უკრაინის 5 მოქალაქე გარდაიცვალა ბათუმში.
ჩვენ არ გვევალება, მაგალითად, იურიდიული მომსახურების გაწევა მოქალაქეებისთვის. რასაც ახლა ვაკეთებთ და ეს უფასო მომსახურებაა მათთვის, ცხადია. შევქმენი უკრაინელი იურისტების, ადვოკატების ჯგუფი და ვეხმარებით აქ მყოფებს.
უკრაინის მოქალაქეების 80%-ს საბუთების პრობლემა აქვს. წამოვიდა ხალხი, დაინგრა ქვეყანა და ვინ უყურებს საბუთებს გამოქცევისას. ბავშვების, ოჯახის წევრების ცოცხლად გამოყვანაა მთავარი პრიორიტეტი.
საქართველომ უკრაინის ყველა მოქალაქეს გაუღო კარი და შემოუშვა საბუთიანიც და უსაბუთოც, ჩვენ კი აქ ვაწესრიგებთ მათ საბუთებს, ვაგროვებთ სხვადასხვა სახის ჰუმანიტარულ ტვირთს უკრაინაში გასაგზავნად. ყველაფერს ვერ ვიტყვი, უხერხულია, ბევრ რამეს პირადი კავშირების, მეგობრების, ნაცნობების დახმარებით ვახერხებ.
ძალიან დიდ საქმეს აკეთებენ მოხალისეები, არასამთავრობო ორგანიზაციები და ოპოზიციური პარტიების მიერ დაფუძნებული დახმარების ცენტრი. დიდი შრომა აქვთ გაწეული და მე მადლიერი ვარ ყველასი.
არსადაა ნახსენები „ხსნის არმია“, თავდადებულის 76 ნომერში აქვთ მათ ოფისი, უდიდეს საქმეს აკეთებენ „ლელოს“ შტაბის მსგავსად, მაგრამ რატომღაც არსად ახსენებენ მათ.
მიუხედავად იმისა, რომ დახმარება ხშირად არ არის სრულად საკმარისი ყველას პრობლემის მოსაგვარებლად, მე ვალდებული ვარ, მადლობა გადავუხადო ყველას უმცირესი ძალისხმევისთვისაც კი.
მადლობას ვუხდი ქალაქის მერიას, აჭარის მთავრობას, პოლიციას, არასამთავრობო ორგანიზაციებს, ოპოზიციური პარტიების მიერ დაარსებულ უკრაინელთა დახმარების ცენტრს, რომელიც პარტია „ლელოს” ოფისშია განტავსებული, „ხსნის არმიას“, ტრანსპორტის სააგენტოს, მსხვილ და საშუალო ბიზნესსექტორს და სხვებს.
მარტო ვერაფერს შევძლებდი.
