„ვარ რეგიონიდან, საიდანაც არ ისმის ხმა” – ინტერვიუ აქტივისტთან

„ჯავახეთს ვეძახი რეგიონს, საიდანაც არ ისმის ხმა. რაც იქ ხდება, სოფლის ან ქალაქის დონეზე რჩება და გარეთ არაფერი არ გამოდის,“- ამბობს ტიგრან თარზიანი.

ტიგრანი ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში, სოფელ უჩმანაში დაიბადა და გაიზარდა. სომხური სკოლა დაამთავრა, თუმცა გამართული ქართულით საუბრობს. ის ამბობს, რომ ქართული ენის ცოდნა მისი თავდაუზოგავი შრომის შედეგია. ტიგრანი სამოქალაქო აქტივიზმშია ჩართული. ორი წელია თანამოაზრეებთან ერთად არასამთავრობო ორგანიზაცია „ახალგაზრდები დემოკრატიული ცვლილებებისთვის“ დააარსა. ის და მისი მეგობრებო ცდილობენ, ხმამაღლა თქვან თავიანთი სათქმელი, რომ მათი რეგიონიდანაც ისმოდეს ხმა.

„ბათუმელები“ ტიგრან თარზიანს ბათუმში, სოლიდარობის ტურის ფარგლებში გამართულ დისკუსიაზე შეხვდა და მასთან ინტერვიუ ჩაწერა.

• ტიგრან, თქვენ საუბრობთ იმ პრობლემებზე, რომლებიც ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებშია. რა აწუხებთ ჯავახეთში მცხოვრებ ეთნიკურ სომხებს?

როდესაც ადგილობრივების პრობლემებზე ვსაუბრობ, ყოველთვის ვიწყებ განათლებით. დამკვიდრებულია მოსაზრება, რომ ეთნიკურ უმცირესობებში ენობრივი ბარიერია. რეალურად, ენობრივი ბარიერი მოდის განათლების პრობლემიდან. ბევრი სოფელია, სადაც არ არის საბავშვო ბაღი, ხოლო სადაც არის, იმ ბაღებში არ არის შესაძლებელი ბილინგუალური განათლება მიიღოს ბავშვმა. არ ისწავლება საბავშვო ბაღში ქართული ენა.

მე სომხურენოვანი სკოლა მაქვს დამთავრებული. ვფიქრობ, სკოლებში, გარდა თეორიულისა, უნდა იყოს პრაქტიკული ქართული ენის კურსები, რომ შესაძლებელი იყოს ქართულ ენაზე საუბარი შესაბამისი კვალიფიკაციის მქონე მასწავლებელთან.

ამასთან, განათლების პროგრამები, რომლებიც აქვს სახელმწიფოს, არის ცენტრალურ დონეზე შემუშავებული და მის შექმნაში მონაწილეობა არ მიუღია არც ერთი ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენელს, მათ, ვინც რეალურად იცის რა პრობლემებია ამ სფეროში.

• მინდა გთხოვოთ, დაასახელოთ სამი მთავარი პრობლემა, რომლებიც დღეს ჯავახეთში მცხოვრებ ახალგაზრდას აქვს.

პირველ ადგილას მე ისევ განათლების საკითხს დავაყენებ. არ გვაქვს პროფესიული განათლების მიღების საშუალებაც, მაშინ, როცა ამ ტიპის ცოდნა ძალიან გვჭირდება. ჯავახეთი სასოფლო-სამეურნეო რეგიონია და პროფესიული ცენტრების გახსნაა საჭირო.

მეორე პრობლემა არის უმუშევრობა. ეს ძალიან მწვავე პრობლემაა, იმიტომ, რომ იწვევს მიგრაციას. ახალგაზრდები, რომლებიც არ აგრძელებენ სწავლას უმაღლეს სასწავლებლებში, მიდიან რეგიონიდან რუსეთში ან სომხეთში.

კიდევ კარგი, ბოლო დროს წამოვიდა ტენდენცია, პოლონეთსა და ევროპაში დაიწყეს წასვლა. უმუშევრობა და მიგრაცია ერთმანეთთანაა დაკავშირებული ჩვენთან.

მესამე პრობლემად დავასახელებდი სამოქალაქო პასიურობას. მე ასე ვხედავ – თუ გინდა სამუშაო ადგილი, ამისათვის საჭიროა ბრძოლა. ისეთ ქვეყანაში ვცხოვრობთ, სულ გჭირდება ბრძოლა. დანებება, რეგიონის დატოვება და წასვლა რეალურად არ არის პრობლემების მოგვარების გზა. 2018 წელს დავამთავრე უნივერსიტეტი და დღემდე ვიბრძვი. წელიწად-ნახევარია, რომ რაღაც სამუშაო მაქვს და ხელფასი. მანამდე მე ვიბრძოდი, რომ ეს ყველაფერი მქონოდა.

• როგორი იყო სწავლის პროცესი?

მე ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი დავამთავრე. ახლა ძირითადად სამოქალაქო აქტივიზმში ვარ ჩართული. ასევე ვმუშაობ სოციალური სამართლიანობის ცენტრში და ძალიან ვარ დაინტერესებული სოფლის მეურნეობით.

ეთნიკური უმცირესობების მიერ უმაღლესი განათლების მიღების გზაზე ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა არის 1+4 პროგრამა, რომელიც 2010 წელს დაიწყეს. 12 წელი გავიდა და ამ ხნის განმავლობაში არაფერი არ შეცვლილა ამ პროგრამაში. დაფინანსების პრობლემა არსებობს. სახელმწიფო ენის სწავლა ფასიანია ჩვენთვის. სახელმწიფო არჩევს ყველაზე მაღალქულიან 100 სტუდენტს აზერბაიჯანულენოვანი თემიდან და 100-ს – სომხურენოვანიდან. სახელმწიფო აფინანსებს მხოლოდ ამ 200 სტუდენტს. დანარჩენებისთვის სახელმწიფო ენის სწავლა ფასიანია.

ამასთან, 1+4 პროგრამის არსებობა უკვე არის იმის აღიარება სახელმწიფოს მხრიდან, რომ საბავშვო ბაღში და სკოლაში არ ისწავლება სათანადო დონეზე ქართული ენა.

ამას გარდა, არის უფასო ფაკულტეტები, რომლებიც საქართველოს ყველა მოქალაქისთვის უფასოა, გარდა ეთნიკური უმცირესობის იმ ნაწილისთვის, ვინც 1+4 პროგრამით სარგებლობს. განათლების სამინისტრო ამბობს, რომ ორი საშეღავათო პროგრამით ვერ ისარგებლებ. რეალურად ეს უფრო დიდ პრობლემას ქმნის, რადგან უფასო ფაკულტეტებზე რა პროფესიებიც შეისწავლება, იმ პროფესიების ძალიან დიდი დეფიციტია ჩვენთან, რეგიონში.

არადა, ეს უფასო ფაკულტეტები ხომ იმისთვის შეიქმნა, რომ დეფიციტი შეავსოს? თუ კახეთის რომელიმე სოფელში არის ფიზიკის მასწავლებლის საჭიროება, ნინოწმინდის სოფელ უჩმანაშიც გვჭირდება ფიზიკის მასწავლებელი. ამიტომაა, რომ სკოლაში ერთი მასწავლებელი ასწავლის რამდენიმე საგანს: სამოქალაქო განათლებას, ისტორიას, ფიზკულტურას და ხელოვნებას.

• რა პერსპექტივა აქვს ახალგაზრდას, რომელიც ჯავახეთში ცხოვრობს და სკოლას ამთავრებს?

რეალურად, ხდება ახალგაზრდების გადინება ჯავახეთიდან, რაც სამწუხაროა. ჩემი მეგობრების უმრავლესობა მუშაობს თბილისში, თანაც ძალიან დაბალ პოზიციაზე. მაგალითად, მაღაზიაში კონსულტანტად. ვინც სამედიცინოზე სწავლობს – ექთნად ან ექთნის დამხმარედ რომელიმე საავადმყოფოში.

არ ბრუნდებიან რეგიონში, იმიტომ, რომ ან სამუშაო არაა, ან თუ არის, არაა შესაბამისი პირობები.

მაგალითად, მე მინდა ინგლისური ენის სწავლა, აღარ მაქვს ამის შესაძლებლობა. ორი წელია ვეძებ კარგ ინგლისურის მასწავლებელს და ვერ ვიპოვე.

ახალგაზრდები არ არიან ჩართული სამოქალაქო პროცესებში, ნაკლებად არიან ჩართული პოლიტიკურ პროცესებში. ერთადერთი, სადაც აქტიურად არიან ჩართული, არჩევნებია, ისიც – ფინანსური ინტერესის გამო. პარტიაშიც შედიან, რომ სამუშაო ნახონ მერიაში ან საკრებულოში.

რეალურად პრობლემაა ის, რომ ახალგაზრდა გადის რეგიონიდან, რადგან სამუშაო არაა და არც სხვა ალტერნატიული ფინანსური წყარო. როდესაც არ არსებობს სახელმწიფოს მხარდაჭერა, სხვა საშუალება არ არსებობს წასვლის გარდა. თუნდაც სოფლის მეურნეობაში უნდა იყოს მხარდაჭერა, რომ ადამიანი წინ წავიდეს და განვითარდეს.

მაგალითად, ხარ დაინტერესებული სოფლის მეურნეობით, მაგრამ რთული რეგიონია კლიმატურად, მკაცრია, დახმარება გჭირდება. ამ დროს არ არის ხელმისაწვდომი ინფორმაცია სახელმწიფო გრანტების შესახებ.

•  თქვენ ამბობთ, რომ ხართ „რეგიონიდან საიდანაც ხმა არ ისმის“, მაგრამ როგორ ფიქრობთ, რომც ისმოდეს, სახელმწიფოს უნდა ამ ხმის გაგონება?

რეგიონს უამრავი პრობლემა აქვს, მაგრამ ამ პრობლემის შესახებ არავინ არ იცის, გარდა რეგიონში მცხოვრები ადამიანებისა. ამიტომ გროვდება პრობლემები, რომლებიც არ ისმება. ასევე, არმენოფობიის საკითხი არსებობს… არსებობს სხვა საკითხები უსაფრთხოების კუთხით და ა.შ.

როდესაც მოქალაქეთა ხმები არ ისმის, რეალურად ის ეჭვები, ცუდი, ნეგატიური, რაც არსებობს [ჩვენ მიმართ], როდესაც ხმას არ იღებ, რაღაცნაირად ადასტურებს, რომ რაღაც ხდება. რეალურად ასე არაა.

ჯავახეთში ცხოვრობენ საქართველოს მოქალაქეები, თავიანთი უამრავი პრობლემით. მკაცრი რეგიონია, ძალიან მძიმე სამუშაოებია სოფლად. მამაკაცი თუ მიდის რუსეთში სამუშაოდ, ქალი რჩება სახლში და შესაბამისად, ფიზიკური შრომა რჩება ქალის კისერზე.

ამის გამო მერე ქალებს ცალკე პრობლემები ექმნებათ ჯანმრთელობის კუთხით.

მაღალმთიანი რეგიონია და ჯანდაცვის პროგრამაც არ მუშაობს კარგად.

როდესაც რეგიონიდან არ ისმის ხმა, პრობლემები პრობლემებად რჩება. ამიტომაა, რომ 30 წელია ერთი და იგივე პრობლემები გვაქვს.

ან თუ საუბრობენ, სოფლის დონეზე მხოლოდ. მაგალითად, სარწყავი წყალი არაა ან საბავშვო ბაღი და ა.შ. მაგრამ ეს ხმა სოფლიდან გარეთ არ გადის. საჭიროა იმ ახალგაზრდების აქტიურობა, ვინც ამთავრებს თბილისში სწავლას, რომ ეს ხმები გარეთ გამოვიდეს.

მე სწორედ ამას ვაკეთებ, ბლოგებს ვწერ, არასამთავრობო სექტორში ვაქტიურობ, რომ სხვანაირად შეხედონ ჯავახეთს.

• რატომ არ ისმის ხმა? რა უნდა გაკეთდეს, რომ უფრო მეტი ახალგაზრდა გააქტიურდეს?

რთული საქმეა, მაგრამ შესაძლებელია. მე ვიცნობ ჩვენს ახალგაზრდებს. ვხედავ, რომ არიან ჩართული აქტივიზმში. კი, შეიძლება არ ჩანს დიდად, მაგრამ მონაწილეობენ ტრენინგებში, რაღაც შეხვედრებში ადგილობრივ თვითმმართველობაში. საუბრობენ ეს ადამიანები.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრის ფარგლებში ვაწყობთ ჯავახეთის კრიტიკული აზროვნების სკოლას, რომელშიც 20-ზე მეტი ახალგაზრდაა ჩართული. ეს იმ მიზანს ემსახურება, რომ კრიტიკული აზროვნება განვავითაროთ და კურსების მერე საბოლოოდ ერთიანი საქმე გავაკეთოთ.