პანდემიის გამო საერთაშორისო ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლები 2.7 მილიარდი აშშ დოლარით [83%-ით], ხოლო ადგილობრივი ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლები 6.4 მილიონი ლარით [4%-ით] შემცირდა; ეკონომიკის 20 დარგიდან შემცირდა 12 დარგი; მთავრობის ვალის მთლიან შიდა პროდუქტთან [მშპ-სთან] ფარდობის მაჩვენებელი კი 60%-ს გაუტოლდა და გადააჭარბა პესიმისტური სცენარით განსაზღვრულ მაჩვენებელს – ეს, 2020 წლის ბიუჯეტის შესრულების ზოგიერთი მაჩვენებელია, რომელიც მთავრობამ წარმოადგინა. მთავრობის ანგარიშზე თავისი მოსაზრება კი, სახელმწიფო აუდიტმა რამდენიმე დღის წინ გამოაქვეყნა.
„პანდემიით გამოწვეული ნეგატიური შოკიდან გამომდინარე შეიქმნა ახალი ეკონომიკური რეალობა. მიუხედავად ამისა, სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონში განხორციელებული ცვლილებისას არ განახლებულა „ფისკალური რისკების ანალიზის დოკუმენტი“. ამასთან, ბიუჯეტის შესრულების ანგარიში არ შეიცავს ინფორმაციას ფისკალური რისკების მატერიალიზაციისა და მათ საპასუხოდ განხორციელებული პოლიტიკის პასუხების შესახებ“, – აცხადებს აუდიტი.
„ანტიკრიზისული ბიუჯეტის“ მიხედვით, პანდემიის პრევენციისა და მისი შედეგების სალიკვიდაციოდ 2020 წელს დაიგეგმა დამატებით 5.6 მლრდ ლარის მობილიზება, საიდანაც 4.5 მლრდ ლარი საერთაშორისო პარტნიორებისგან გამოყოფილ ბიუჯეტის მხარდამჭერ კრედიტებს წარმოადგენდა, 650 მლნ ლარი – საშინაო ვალის ზრდის შედეგად მიღებულ რესურსს, 330 მლნ ლარი – ევროკავშირიდან მისაღებ გრანტს, 133.5 მლნ ლარი StopCov ფონდში მობილიზებულ რესურსსა და 53.5 მლნ ლარი მთავრობის საბანკო დეპოზიტებიდან მიღებულ დამატებით საპროცენტო შემოსავალს.
აღნიშნული წყაროებიდან ბიუჯეტში ფაქტობრივად მობილიზებულმა თანხამ 5.1 მილიარდი ლარი შეადგინა:
წყარო: სახელმწიფო აუდიტი
რაც შეეხება პანდემიის საპასუხოდ გასატარებელი კონკრეტული ღონისძიებების პაკეტს, ბიუჯეტის კანონში განხორციელებული ცვლილებით მისი მოცულობა 3.5 მილიარდი ლარით განისაზღვრა. აღნიშნულ ღონისძიებებზე ფაქტობრივად მიმართულმა თანხამ კი, ჯამურად – 3.2 მილიარდი ლარი შეადგინა. მათ შორის:
- 2 მლრდ ლარი პანდემიის საპასუხოდ გასატარებელი სხვადასხვა ღონისძიების დასაფინანსებლად ასახული იქნა სახელმწიფო ბიუჯეტის გადასახდელების გეგმაში. ამ თანხიდან შესაბამისი ღონისძიებების ფარგლებში გამოყენებულ იქნა 1.4 მლრდ ლარი [თუმცა, აუდიტის მიხედვით, იმ პროგრამების შემთხვევაში, რომლებიც პანდემიამდეც არსებობდა და შესრულების ეტაპზე არ მომხდარა ფაქტობრივი ათვისების გამიჯვნა საწყისი და პანდემის მიზეზით დამატებითი გამოყოფილი დაფინანსების მიმართ, ათვისების მაჩვენებელში ასახულია ბიუჯეტის კანონის ცვლილებით დამატებით გამოყოფილი დაფინანსება სრულად].
- აუთვისებელი ნაწილიდან 422.5 მლნ ლარი გადანაწილდა პანდემიის მართვის სხვა ღონისძიებებში [მათ შორის: კომუნალური გადასახადების სუბსიდირების ხელშეწყობის ღონისძიებები – 210 მლნ ლარი; 18 წლამდე ბავშვთა ერთჯერადი სოციალური დახმარება – 65 მლნ ლარი; COVID-19-ის ვაქცინაზე ხელმისაწვდომობა – 17 მლნ ლარი].
- კომერციული ბანკებისთვის ლარის გრძელვადიანი ლიკვიდობის შესაქმნელად, 10-წლიანი სახაზინო ობლიგაციების ემისიით მიღებული რესურსით დაიგეგმა 600 მლნ ლარის განთავსება ბანკების 10-წლიან სადეპოზიტო სერთიფიკატებში. ფაქტობრივად განთავსებულმა თანხამ 594.3 მლნ ლარი შეადგინა;
- 600 მლნ ლარით გაიზარდა ბიუჯეტის თავდაპირველი კანონით განსაზღვრული ბიზნესისთვის ზედმეტად გადახდილი დღგ-ს დაბრუნების გეგმა და 1.2 მლრდ ლარს გაუტოლდა. 2020 წელს ფაქტობრივად დაბრუნებულმა დღგ-მ 1 მლრდ ლარი შეადგინა. შესაბამისად, საწყისი გეგმის გამოკლებით, დამატებით დაბრუნდა 440 მლნ ლარის ოდენობის დღგ;
- ფიზიკური პირებისა და ტურისტული ობიექტებისთვის დაწესდა საგადასახადო შეღავათი, რაც ფინანსთა სამინისტროს შეფასებით თანხობრივ გამოსახულებაში 295 მლნ ლარს შეადგენდა. თუმცა დაწესებული შეღავათების ფაქტობრივი მოცულობა 364.2 მლნ ლარს გაუტოლდა.
დადებითად უნდა შეფასდეს ის ფაქტი, რომ ბიუჯეტის შესრულების ანგარიშს ახლავს „საქართველოში ახალი კორონავირუსის COVID-19 გავრცელება და მასზე ფისკალური პოლიტიკის პასუხების“ დოკუმენტი. თუმცა საყურადღებოა აღნიშნულ დოკუმენტში წარმოდგენილი ინფორმაციის სიზუსტესა და სისრულესთან დაკავშირებული შემდეგი საკითხები:
ბიუჯეტის შესრულების ანგარიშში პანდემიის საპასუხოდ გატარებულ ღონისძიებებში ასახულია გადასახადის გადამხდელთა მიერ ზედმეტად გადახდილი დღგ-ს დაბრუნების ჯამური თანხა, 1 მლრდ ლარის ოდენობით. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ამ თანხიდან 600
მლნ ლარის დაბრუნება დაგეგმილი იყო თავდაპირველი ბიუჯეტის კანონითაც;
ეს დოკუმენტი არ მოიცავს ინფორმაციას იმ 7 ქვეპროგრამის შესრულების შესახებ, რომლებიც განსაზღვრული იყო ბიუჯეტის თავდაპირველი კანონით და განხორციელებული ცვლილების დროს პანდემიით გამოწვეული დამატებითი ხარჯების დაფინანსებისთვის გაეზარდათ ასიგნება, ჯამურად 201 მლნ ლარით.
[ეს ქვეპროგრამებია: სოციალური შეღავათები მაღალმთიან დასახლებაში; მოსახლეობის საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვა; პირველადი და გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების უზრუნველყოფის ქვეპროგრამა; სახელმწიფო კლინიკების მართვა; იძულებით გადაადგილებულ პირთა განსახლებისა და სოციალური და საცხოვრებელი პირობების შექმნა; საგარეო სახელმწიფო ვალდებულებების მომსახურება და დაფარვა; ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულებისათვის გადასაცემი ტრანსფერები].
წყარო: სახელმწიფო აუდიტი
საერთაშორისო სავალუტო ფონდის [IMF] შეფასებით, ფისკალური პარამეტრების ზღვრებში დაბრუნების ხელშესაწყობად მნიშვნელოვანია ხარჯების რეპრიორიტეტიზაცია.
კერძოდ, IMF-ის რეკომენდაციით, რეცესიის პერიოდში მეტი აქცენტი უნდა გაკეთდეს კონკრეტული მიზნობრიობის მქონე ღონისძიებებზე [მაგ. მოწყვლადი ჯგუფების სოციალური დახმარება] და შეიზღუდოს ისეთი ღონისძიებები, რომელთაც ზოგადი მიზნობრიობა გააჩნიათ [მაგ. საშემოსავლო გადასახადის შეღავათი და კომუნალური ხარჯების სუბსიდირება].
„იმის გათვალისწინებით, რომ ანტიკრიზისული ღონისძიებების ბიუჯეტში ასახვით არსებითად შეიცვალა საბიუჯეტო პარამეტრების როგორც გეგმური, ასევე ფაქტობრივი მაჩვენებლები, მნიშვნელოვანია, ბიუჯეტის შესრულების ანგარიშში წარმოდგენილი მონაცემები დაინტერესებულ მხარეებს აძლევდეს ზუსტ და ამომწურავ ინფორმაციას პანდემიის საპასუხოდ გატარებულ ღონისძიებებთან დაკავშირებით“, – აცხადებს აუდიტი.
ამასთან, სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის მიერ ჩატარებული ანალიზით შეფასებულ იქნა რამდენად ხდება განმარტებითი ინფორმაციის წარმოდგენა ისეთი პროგრამების/ქვეპროგრამებისთვის, რომელთა მიღწეული მაჩვენებლები 10%-ით და მეტით განსხვავდებოდა მიზნობრივი მაჩვენებლისგან.
„2020 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების პროგრამულ დანართში წარმოდგენილი მსგავსი ტიპის ინდიკატორების 31%-ს არ ახლავს განმარტება ან მოცემული განმარტება ზოგადი ხასიათისაა. აღსანიშნავია, რომ ინდიკატორთა ნაწილის შემთხვევაში, რომლებიც გასულ წლებშიც ხასიათდებოდნენ იმავე მასშტაბის გადახრებით და განმარტების წარმოდგენა არ ხდებოდა, 2020 წელს შეუსაბამობის მიზეზად პანდემიით გამოწვეული შეზღუდვები და ვითარების გაუარესება სახელდება“, – აცხადებს აუდიტი.
ცალკეული პროექტების შესრულებასთან დაკავშირებით აუდიტი ამავე დოკუმენტში აღნიშნავს, რომ „სახელმწიფო უწყებების მიერ წარმოდგენილი განმარტებების მიხედვით, დაბალი ათვისებები ძირითადად განპირობებულია პანდემიის გავრცელების გამო რიგი აქტივობებისა და ღონისძიებების გაუქმებით/შეფერხებითა და გადადებით. მიუხედავად ამისა, არსებობს ისეთი პროექტებიც, რომელთაც 2020 წლის მსგავსად, შესრულების დაბალი მაჩვენებელი ჰქონდათ 2019 წელსაც, რაც პროექტების დაგეგმვის ხარვეზებზე მიუთითებს“.
ამავე თემაზე:
„დასრულდება ავტობანის მშენებლობა“ – „ოცნების“ შეუსრულებელი საარჩევნო დაპირება
