„როცა მითხრეს, შენს მეილზე გადმოგიგდებ რაღაცასო, არ მქონდა და მერე შემიქმნეს ეს მეილი… რუსული ფოსტა პრობლემაა, მაგრამ საერთოდ არ ვიყენებ, პაროლიც არ მახსოვს მაგის, სხვა ელექტრონული ფოსტა არ მაქვს, რუსული პრობლემაა, მაგრამ რა ვქნა?“ – ეს თერჯოლის საკრებულოს წევრმა როლანდ მესხიმ გვითხრა, როცა მას ვკითხეთ, რატომ იყენებს სამსახურში რუსულ ელექტრონულ ფოსტას.
როლანდ მესხი არაა ერთადერთი საჯარო მოხელე, რომელიც რუსულ ელ.ფოსტას – mail.ru-ს იყენებს. არც თერჯოლის საკრებულოა გამონაკლისი და საერთოდ, რთული არაა საჯარო მოხელეების, ან უნივერსიტეტის პროფესორის პოვნა, რომლებიც საფრთხეების მიუხედავად ოკუპანტი ქვეყნის ელექტრონულ ფოსტის გამოყენებას არჩევენ – მაგალითად, ქობულეთის მერიაში 10 სამსახურიდან 5 სამსახურის უფროსი mail.ru-ს იყენებს.
რატომ ირჩევენ საჯარო მოხელეები mail.ru-ს, როცა არსებობს კონკრეტული საფრთხეები და ჰიბრიდულ ომში ინფორმაცია, განსაკუთრებით ოკუპანტი ქვეყნის ხელში, განსაკუთრებული იარაღია? – ჩვენ რამდენიმე მუნიციპალიტეტის წარმომადგენელს ვესაუბრეთ. ყველა თვლის, რომ რუსული ელ.ფოსტა პრობლემაა, თუმცა ვერ განმარტავენ ზუსტ მიზეზს, რის გამო ვერ ელევიან რუსულ ელექტრონულ მეილს.
განსხვავებული იყო პროფესორების მიდგომა, „შეჩვეული ვართ და ამიტომ ვიყენებთო,“ – ასე გვითხრეს.
„…მგონი, საკრებულოში გამიკეთეს, არ მახსოვს ზუსტად, მაგრამ ერთ რამეს გეტყვით: საერთოდ არ ვსარგებლობ… რაზე უნდა დავრეგისტრირდე, მითხარით და იქ დავრეგისტრირდები მაშინ,“ – საბოლოოდ ეს „გამოსავალი“ იპოვა სატელეფონო საუბრის ბოლოს თერჯოლის საკრებულოს წევრმა, როლანდ მესხიმ.
თერჯოლის საკრებულოს სხვა წევრებსაც ეუხერხულებათ რუსულ ელექტრონული ფოსტა.
„Gmail.com-ს ვიყენებ, მაგრამ ეს mail.ru რატომ მაქვს მითითებული საიტზე, არ მახსოვს… ვფიქრობ, პრობლემაა რუსული მეილი, არასასიამოვნოა მინიმუმ… საფრთხეები არის თუ არა, არ ვიცი. ვარაუდები ყველაფერზე შეიძლება. როგორც კი მივალ კომპიუტერთან, შევცვლი,“ – გვითხრა გიორგი ფანჩულიძემ.
მაგალითად, ქობულეთში მერი და მისი მოადგილეები არა, მაგრამ 10 სამსახურიდან 5 სამსახურის უფროსი იყენებს mail.ru-ს. ამას ქობულეთის მერიის ოფიციალური ინტერნეტგვერდზე ნახავთ, თუკი აირჩევთ კატეგორიას – „სამსახურები“.
„თუ ასეთი მეილები არსებობს, მე ვერ დავადასტურებ,“ – გვითხრა ქობულეთის მერმა, მირიან ქათამაძემ იმის მიუხედავად, რომ ქობულეთის მუნიციპალიტეტის ოფიციალურ ვებგვერდიდან პირდაპირ ჩანს ხუთი სამსახურის უფროსი mail.ru მათ საკონტაქტო ინფორმაციაში. ქობულეთის მერის თქმით, სამსახურებრივად ქობულეთის მერიაში მხოლოდ ერთ ოფიციალურ ელექტრონულ ფოსტას იყენებენ, რომელიც Gmail.com-ზეა დარეგისტრირებული.
მირიან ქათამაძემ თავი შეიკავა შეფასებისგან – არის თუ არა პრობლემა, თუკი მასზე დაქვემდებარებული თანამდებობის პირები რუსულ ელექტრონულ ფოსტას იყენებენ. „სამსახურებრივი მიზნებისთვის ასეთი მეილების გამოყენება დადგენილი არ არის… “ – დასძინა მირიან ქათამაძემ და დაგვპირდა, რომ რუსულ მეილების გამოყენებას მერიის ინტერნეტგვერდის გადამოწმების შემდეგ შეაფასებდა.
ქობულეთში, ბათუმსა და ქედაში რუსული ელექტრონული ფოსტის აქტიური გამოყენების შესახებ „ბათუმელები“ ადრეც წერდა. ზოგიერთ საჯარო მოხელეს რუსული ელ.ფოსტა შეუცვლია სტატიის გამოქვეყნების შემდეგ, მაგალითად, ბათუმის საკრებულოს წევრს, მიხელ ართმელაძეს, ასევე ქედის მერიის ადმინისტრაციის წარმომადგენლებს.
ისევ რუსული ელფოსტა აქვს მითითებული ბათუმის საკრებულოს თავმჯდომარის მოადგილე – თამაზ სალუქვაძეს.
„პრობლემას ვხედავ და მაგაზე ნუ მალაპარაკებთ, შესაცვლელია, მესმის და აუცილებლად შევცვლი,“ – გვიპასუხა თამაზ სალუქვაძემ. მან განმარტა, რომ ოჯახური პრობლემების გამო ვერ მოიცალა მეილის შესაცვლელად.
რუსულ ელექტრონულ ფოსტებს ზოგიერთ მუნიციპალიტეტში აქტიურად იყენებენ, ზოგან – ნაკლებად, მაგალითად, რუსული ელექტრონული ფოსტა აქტუალურია ახალციხეში, სადაც mail.ru საკრებულოს ოთხ წევრს აქვს, ოზურგეთის მერიაში კი, მხოლოდ ერთი სამსახურის უფროსს აქვს mail.ru. რუსული ელფოსტა პოპულარულია მარნეულის საკრებულოსა და მერიაშიც.
საინტერესო შემთხვევაა ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, სადაც ლექტორ-მასწავლებლებს საერთო ელფოსტა აქვთ. თუკი ამ უნივერსიტეტის ოფიციალურ ინტერნეტგვერდზე პროფესორების საკონტაქტო ინფორმაციას გადაავლებთ თვალს, ნახავთ, რომ თითოეულ მათგანს აქვს ელექტრონული ფოსტა bsu.edu.ge-ზე. რეალურად კი, ზოგიერთი პროფესორი mail.ru-ს იყენებს.
არ დაგვითვლია, რამდენი პროფესორი იყენებ რუსულ ელექტრონულ ფოსტას, თუმცა, მაგალითად, მხოლოდ ფიზიკა-მათემატიკის დეპარტამენტში „ბათუმელებს“ ორმა პროფესორმა – ონისე სურმანიძემ და იაშა დიასამიძემ დაუდასტურა ის, რომ რეალურად mail.ru-ს იყენებენ. ამ პროფესორებსაც ოფიციალურ ელ.ფოსტად bsu.edu.ge-ზე რეგისტრირებული ელფოსტა აქვთ მითითებული, თუმცა თუ მათ დაურეკავთ და ჰკითხავთ, რეალურად სად შეიძლება მათთვის კონკრეტული ინფორმაციის გაგზავნა, mail.ru-თი დაბოლოებულ მეილს გეტყვიან.
„შეჩვეული ვარ… ისიც მაქვს, რაც საიტზეა მითითებული, მაგრამ ამას ვიყენებ onisesurmanidze@mail.ru,“ – გვითხრა ბსუ-ს პროფესორმა ონისე სურმანიძემ.
რას ფიქრობს სტრატეგიული კომუნიკაციის სამსახური, რომელიც მსგავს საკითხებზე უნდა მუშაობდეს? – თავდაცვის სამინისტროს სტრატეგიული კომუნიკაციის სამმართველოს უფროსმა, დავით უჩაძემ გვიპასუხა, რომ ამ თემაზე მას შემდეგ ისაუბრებდა, როცა საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურისგან ნებართვას მიიღებდა. საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურმა კი კატეგორიული უარი ისე გვითხრა, რომ არც კი განმარტა, რატომ არ სურდა საუბარი თავდაცვის სამინისტროს ამ პრობლემაზე.
სტრატეგიული კომუნიკაციების სამსახური თავდაცვის სამინისტროში თინა ხიდაშელის მინისტრობის დროს შეიქმნა. ეს სამსახური რუსული პროპაგანდის წინააღმდეგ უნდა მუშაობდეს. თინა ხიდაშელი მიიჩნევს, რომ რუსული ელ.ფოსტების გამოყენება დიდი პრობლემაა და ამ საკითხის მოგვარება მარტივად შეუძლია ხელისუფლებას, თუკი ამის ნება ექნება.
„საჯარო უწყებების დიდ ნაწილში დაბლოკილია, მაგალითად, სხვადასხვა სოციალური ქსელი, ასევე ონლაინ კაზინოების საიტები… მსგავსი გადაწყვეტილება უნდა იყოს მიღებული – დაიბლოკოს რუსული მეილები… მე ასევე არ მესმის, რატომ იყენებენ საჯარო მოხელეები „ბილაინს“. საერთოდ რატომ უნდა იყენებდე იმ კომპანიის მომსახურებას, რომელიც პირდაპირ დაკავშირებულია კრემლთან. იცი, რომ მიერთებულია და მაინც არ გაქვს პრობლემა“, – უკვირს თინა ხიდაშელს.
თავდაცვის ყოფილი მინისტრი ყურადღებას ამახვილებს ფსიქოლოგიურ ფაქტორზეც.
„თავი რომ დავანებოთ საფრთხეებზე საუბარს, რაც ძალიან პირდაპირი და ცხადია, ფსიქოლოგიური ამბავია ხომ? ადამიანებს არ აქვთ განცდა, რომ რაღაც ფუნდამენტური საფრთხე, წინააღმდეგობა არსებობს, როცა ნებისმიერ რუსულ საკომუნიკაციო საშუალებას იყენებ,“ – დასძინა თინა ხიდაშელმა.
„არსებობს კონკრეტული მტკიცებულებები, როგორ აკონტროლებენ რუსული სპეცსამსახურები ამ სახის კომპანიების მუშაობას,“ – საფრთხეების რეალურობაზე გვესაუბრება მიხეილ ბასილაია, კიბერუსაფრთხოების სპეციალისტი კომპანიიდან CYBERHOUSE.
სპეციალისტი ეთანხმება გავრცელებულ მოსაზრებას – „თუ უნდათ, ყველგან შევლენ და ყველაფერს ნახავენ“. თუმცა, ტექნიკურად ბევრად რთულია, მაგალითად, Gmail.com-ის და სხვა სისტემებიდან ინფორმაციის მოპარვა, ვიდრე რუსული mail.ru-დან.
„ეს დაახლოებით ასეა, რომ წარმოვიდგინოთ: ცხვირწინ ვუდებთ ინფორმაციას რუსულ სპეცსამსახურებს, აღარ უწევთ დაჰაკვა, გატეხვა, სხვა სირთულეების გადალახვა…“ – დასძენს მიხეილ ბასილაია.
კიბერუსაფრთხოების სპეციალისტი იხსენებს რუსეთში, ან რუსეთთან დაკავშირებულ რამდენიმე შემთხვევას, რამაც აჩვენა, რამდენად მარტივია რუსული სპეცსამსახურისთვის რუსული კომპანიებიდან სასურველი ინფორმაციის მიღება.
„მაგალითად, ამერიკის ადმინისტრაციამ აკრძალა კონკრეტული სოფტების გამოყენება, რადგან შეამჩნიეს რუსული სპეცსამსახურების კვალი იგივე „კაშპერსკის ანტივირუსზე“. იგივე აღმოჩნდა „იანდექს ტაქსზე“, როცა დადასტურდა, რომ ამ კომპანიამ მიაწოდა ინფორმაცია სპეცსამსახურს კონკრეტულ ადამიანზე და ამაზე იყო სკანდალი… კონკრეტულად რომელ კომპანიებს აკონტროლებენ რუსეთში, ასე ზუსტად ვერ ვიტყვით, მაგრამ ფაქტია, რომ რუსეთში ეს კომპანიები არიან წნეხის ქვეშ… ამერიკის შეერთებული შტატების შემთხვევაში, მაგალითად, კონკრეტული პროცედურის გავლაა საჭირო, სასამართლო ნებართვა და ასე შემდეგ, რომ დაშვება მიიღოს სპეცსამსახურმა კონკრეტული ინფორმაციის მიღებაზე, რუსეთში კი, დახურული სისტემაა, ვერაფერს გაიგებ, რა როგორ ხდება,“ – გვიყვება მიხეილ ბასილაია.
კიბერუსაფრთხოების სპეციალისტი ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, რომ საჯარო მოხელეები, რომლებიც რუსულ mail.ru-ს იყენებენ, იმ ქვეყანას აძლევენ ზოგიერთ შემთხვევაში კონფიდენციალურ, ან სენსიტიურ ინფორმაციას, რომელსაც საქართველოს 20 პროცენტი ოკუპირებული აქვს.
„…ჩვენ, ფაქტობრივად, ისევ საომარ ვითარებაში ვართ, არავინ იცის, ამ ინფორმაციას, რომელსაც ასე პირდაპირ მიიღებენ, ვინ როგორ გამოიყენებს. არსებობს სხვა საფრთხეც – ამ გზით რუსულ სპეცსამსახურებს იოლად შეეძლებათ კონკრეტული საჯარო მოხელის პერსონალური მონაცემების გაგება და შემდეგ მისი სახელით სხვა კონტაქტებთან მეილ სისტემის გამოყენებით ინფორმაციების გაგზავნა, რომელიც შესაძლოა იყოს ვირუსი, ანუ სანდოდ შეფუთავს და მარტივად დააინფიცირებს იმ კონტაქტებს, რომელიც ამ პირს აქვს,“ – განმარტავს მიხეილ ბასილაია.
კიბერუსაფრთხოების სპეციალისტი მიიჩნევს, რომ საჯარო სამსახურებში mail.ru-ს და სხვა რუსული პროდუქტების გამოყენება სამსახურებრივი მიზნებისთვის აკრძალული უნდა იყოს. მისი რეკომენდაციაა საჯარო სამსახურებმა ცალკე სერვერები შექმნან კორპორატიული მეილსისტემისთვის.
„ეს არის საშუალება, რომ მართო სისტემა და ის იყოს მეტად დაცული… შესაძლოა, ვირჩევდე უსაფრთხო მეილსისტემას, მაგრამ არ ვიცოდე მისი მართვა, უსაფრთხოებას ვერ უზრუნველვყოფდე. დაცული მეილსისტემების უსაფრთხოდ მართვის გამოცდილება უკვე არსებობს ჩვენს ქვეყანაში,“ – დასძინა „ბათუმელებთან“ კომპანიის CYBERHOUSE-ის დამფუძნებელმა, მიხეილ ბასილაიამ.
_____
2019 წლის 28 ოქტომბერს ჰაკერულად დაესხნენ თავს საქართველოს სახელმწიფო უწყებების ვებგვერდებს, ასევე, კერძო საიტებს. გაითიშა დაახლოებით 15 000 ვებგვერდი, მათ შორის: საქართველოს პრეზიდენტის, საერთო სასამართლოების, სააპელაციო სასამართლოს, აჭარის უმაღლესი საბჭოს, სხვადასხვა მუნიციპალიტეტის საკრებულოების, უნივერსიტეტების და მედიების საიტები. ამ ვებგვერდებზე ერთდროულად გამოჩნდა მიხეილ სააკაშვილის ფოტო წარწერით – “I’LL BE BACK” მე დავბრუნდები.
რუსეთის მიერ საქართველოზე კიბერშეტევა დადასტურდა საერთაშორისო გამოძიებით, რომელშიც მონაწილეობდნენ „გაერთიანებულმა სამეფომ, საქართველო და საერთაშორისო პარტნიორები“.
2020 წლის 20 თებერვალს საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრომ განაცხადა, რომ კიბერშეტევა რუსეთის ფედერაციის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის [გრუ] მთავარმა სამმართველომ განახორციელა.
ეს არ იყო პირველი შემთხვევა, როცა რუსეთის სპეცსამსახურები თავს დაესხნენ ქართულ სამთავრობო თუ არასამთავრობო ვებგვერდებს. მაგალითად, კიბერშეტევა წინ უძღოდა 2008 წლის აგვისტოს ომსაც – ვიდრე შეიარაღებული თავდასხმა დაიწყებოდა, რუსეთმა საქართველოზე სწორედ კიბერიერიში განახორციელა.
ამავე თემაზე:
https://netgazeti.ge/news/428535/
